علی ضیاءالدینی دشتخاکی - گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد
مه دخت پورخالقی چترودی - استاد گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد

بازخوانی اجتماعی اسطوره کیومرث با تکیه بر  میدان فرهنگی ایران   علی ضیاءالدینی دشتخاکی* دانش­جوی دوره دکتری زبان وادبیات فارسی، دانش­گاه فردوسی مشهد، ایران. مه­دخت پورخالقی چترودی ** استاد دانش­گاه فردوسی مشهد (نویسنده مسوول) تاریخ دریافت: ۱۴/۸/۱۳۹۶ تاریخ پذیرش:  ۱۵/۱۱/۱۳۹۶ چکیده اسطوره با مسائل اجتماعی رابطه­ای تنگاتنگ دارد. بازخوانی اجتماعی این رابطه، نیازمند پشتوانه­ای نظری است که بتواند رابطه بین متن و میدان را تبیین کند. رابطه ادبیات و جامعه بر اساس شاخص­های جامعه­شناختی میدان فرهنگی تبیین می­شود چراکه میدان فرهنگی، عرصه آفرینش­های فرهنگی و از جمله آفرینش­های ادبی است که در آن نیروهای مختلف، عامل ایجاد یک کنش فرهنگی می­شوند. در این جستار، اسطوره کیومرث را با تکیه بر میدان فرهنگی ایران و با شیوه سندکاوی و تحلیل محتوا بررسی کرده و نتایج زیر را به دست آورده­ایم: از آن جا که داستان های اساطیری در شاهنامه فردوسی، در زمان تاریخی پرداخته شده است، پرداختن به اساطیر، نوعی بازگشت هدف­مند به اسطوره است که وجه غالبش، وجه اجتماعی آن است؛ وجود روایت های متعدد از داستان کیومرث در میدان فرهنگی و گزینش خاص فردوسی از روایت ها، بیان­گر نوعی خودآگاهی اجتماعی است که با میدان اجتماعی ایران روزگار فردوسی ارتباط دارد؛ در سازه های متنی اسطوره کیومرث در شاهنامه، مواردی وجود دارد که وجه دینی، عادت واره های اجتماعی و تاثیرپذیری فردوسی از جریان های اجتماعی و میدان قدرت را نشان می دهد. * . aliziairan@yahoo.com ** . mahdokhtpourkhaleghi@gmail.com

کلیدواژه ها: جامعه شناسی ادبیات, میدان فرهنگی, اسطوره, شاهنامه, کیومرث