عباس مرادیان مقدم - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه بین المللی امام رضا علیه السلام

فضای فرهنگی سیاسی نیجریه تابلویی رنگارنگ از فرهنگ ها و ادیان است. حداقل نیمی از جمعیت این کشور، مسلمان هستند، در حال حاضر نیجریه با جمعیتی بیش از ۸۵ میلیون مسلمان، یکی از بزرگ ترین جوامع اسلامی در غرب افریقاست. در نیجریه به خصوص در قسمت شمالی آن، فرقه های مختلفی از مسلمانان حضور دارند؛ از طریقت های قادری و تیجانی که اکثریت محسوب می شوند، تا سلفی ها و شیعیان که به عنوان گروه های تجدیدنظرطلب در گفتمان مذهبی و سیاسی نیجریه شناخته می شوند .(Mustapha, ۲۰۱۴)یکی از شناخته شده ترین گروه های سیاسی مذهبی نیجریه »الحرکه الاسلامیه فی نیجیریا« به رهبری علامه شیخ ابراهیم یعقوب زکزاکی است که از نفوذ و قدرت بسیاری در این کشور برخوردار است و موجب رونق تشیع در نیجریه شده است.علامه شیخ ابراهیم یعقوب زکزاکی که علوم و معارف اسلامی را در مراکز حوزوی آموخته و در رشته علوم سیاسی و اقتصاد، تحصیلات دانشگاهی دارد، از معروف ترین و سرشناس ترین علمای شیعه در سرزمین نیجریه؛ بلکه در آفریقا می باشد. وی که همواره اشتیاق وافری نسبت به مکتب اهل بیت(ع) و شیوه های مبارزاتی این مذهب داشت، در همان ایام جوانی و هنگام روی آوردن به فعالیت های سیاسی در دانشگاه، در سال ۱۳۵۸ ش موفق گردید به ایران بیاید و در تهران با امام خمینی(ره) دیداری داشته باشد. این ملاقات، وی راکاملا متحول نمود و با الهام از رهنمودها و تعالیم امام، مبارزات خود را در قالب »انجمن اسلامی دانشجویان سوکوتو« پی گرفت و هم زمان، به ترویج و معرفی اصول و مفاهیم تشیع در نیجریه پرداخت و از طریق سخنرانی و با کمک دوستان هم مسلک خویش، ضمن تلاش های تبلیغاتی برای نشر و گسترش فرهنگ اهل بیت(ع) نسبت به عملکرد دولت وقت حاکم بر نیجریه در قالب برخی تجمعات، تظاهرات و راهپیمایی ها اعتراض نمود و مشروعیت مذهبی نظام حکومتی و اداری این کشور را زیر سوال برد.این تکاپوهای سیاسی و ادامه اعتراضات وی منجر به دستگیری و زندانی شدن شیخ زکزاکی گردید؛ اما او دست از مبارزه و مقاومت بر نداشت و به اقدامات فرهنگی تبلیغی خود افزود و سازمان »حرکت اسلامی شمال نیجریه « را به طور رسمی تاسیس کرد. دولت مرکزی که از ادامه تلاش های فراگیر این عالم مجاهد احساس هراس نمود، بارها ایشان را بازداشت و روانه زندان کرد و هنگامی که مسلمانان با هدایت شیخ زکزاکی مشغول برپایی مراسم راهپیمایی روز قدس بودند، نظامیان نیجریه به صفوف تظاهرکنندگان یورش بردند و عده ای، از جمله سه فرزند شیخ زکزاکی را به شهادت رساندند.هم چنین، در سال روز رحلت رسول اکرم(ص) و شهادت امام حسن مجتبی(ع) که با برنامه ریزی علامه زکزاکی مسلمانان،اعم از شیعه و سنی مشغول برگزاری مراسم سوگواری در حسینیه بقیه الله بودند، ارتش نیجریه این بار به عزاداران حمله کرد و عدهای از آنان را به ضرب گلوله به شهادت رساند و سپس به منزل شیخ یورش بردند که در این تهاجم، وی و همسرش به شدت مجروحشدند و با وجود جراحات زیادی که ایشان داشت، دستگیر و محبوس کردند و با پرونده سازی های دروغین، او را تحت محاکمه قراردادند. چند ماه بعد، دادگاه عالی ایالت کادونیا حکم به آزادی این عالم مبارز داد؛ ولی وی همچنان تحت اسارت نیروهای امنیتینیجریه قرار دارد و حتی به این بزرگوار مجال نمی دهند برای معالجات خود اقدام کند.در نوشتار حاضر به بررسی تشکیلات و ساختار جنبش اسلامی نیجریه با محوریت شیخ ابراهیم زکزاکی خواهیم پرداخت.