سید شمس الدین حسینی - استادیار اقتصاد، دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.
نسرین قبادی - دانشجوی دکترای اقتصاد دانشگاه مازندران، مازندران، ایران.

بررسی توزیع شخصی درآمد طی سال­های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۳ در دو جامعه شهری و روستایی ایران با استفاده از شاخص­های تایل، کاکوانی و جینی موضوع مقاله حاضر است. شاخص تایل به تمامی گروه­های درآمدی وزن یکسانی می­دهد و برای ارزیابی تغییرات توزیع درآمد در کل جامعه مزیت دارد، ولی شاخص کاکوانی نسبت به تغییرات توزیع در طبقات پایین درآمدی حساس­تر است و برای ارزیابی تغییرات توزیع درآمد در گروه­های پایین درآمدی برتری دارد. شاخص جینی متداول­ترین شاخص اندازه­گیری توزیع درآمد است که نسبت به توزیع درآمد در طبقات میانی درآمد حساس­تر است. این شاخص­ها اصول دالتون (ویژگی­های مطلوب شاخص توزیع درآمد) را نقض نمی­کنند و در مقایسه با سایر شاخص­های توزیع درآمد از دقت بالاتری برخوردارند. محاسبه شاخص­های یادشده هم بر حسب مخارج کلی خانوارها (بدون ملاحظه اندازه یا بعد خانوار) و هم بر حسب مخارج فردی (با ملاحظه اندازه خانوارها ) انجام شده­است تا بررسی و ارزیابی دقیق­تری از تغییرات در جامعه شهری و جامعه روستایی کشور صورت ­پذیرد. مضاف بر آن، با توجه به اهمیت طبقات پایین درآمدی در سیاستهای توزیعی، علاوه بر شاخص کاکوانی، سعی شده است تحلیل تحولات توزیع بواسطه امکان اتخاذ پارامتر مناسب برای شاخص اتکینسون، براساس این شاخص نیز بسط داده شود. نتایج محاسبه شاخص­ها نشان می­دهد نابرابری درآمد هم در جامعه شهری و هم در جامعه روستایی ایران در دوره مورد بررسی کاهش یافته ­است. اگرچه نابرابری در هر دو جامعه شهری و روستایی و نیز همه طبقات درآمدی، از سال ۱۳۸۹ کاهش داشته، لیکن بیشترین افت شاخص در سال ۱۳۹۰ یعنی اولین سال پس از اجرای هدفمند سازی یارانه ها اتفاق افتاده است و سال ۱۳۹۲ بهترین وضعیت توزیع طی دوره را نشان می­دهد. محاسبات شاخص جینی مبین یک تحول اساسی در روند توزیع در جامعه شهری و روستایی است. Abstract The subject of this article is to investigate personal income distribution both in rural and uban areas using Theil, Kakwani and Gini indices during ۱۳۸۰-۹۳. Theil index considers equal weights for all income groups, so it concentrates on measuring income inequality among all income classes; while Kakwani index uses higher weights for low income classes and is therefore suitable for measuring income distribution in low income groups. The Gini index is the most frequently used inequality index which is sensitive to the middle of income distribution. These indices satisfy Dalton principles and are more informative about income distribution than other indices.  Income inequality is measured both based on household expenditures and also per capita expenditures, known as PENNE, given equal share of family income for each member in order to achieve more precise evaluation of income distribution changes both in urban and rural areas. Ignoring family size for investigating income inequality would underestimate overall inequality because of the consequent large number of very small incomes. Moreover, considering the importance of low income groups in distributional policy, Atkinson index is applied, supporting Kakwani index. Results show the year ۱۳۹۲ has the least income distribution historical value both in urban and rural societies. Moreover, the year ۱۳۹۰ as the first year of performing subsidies targeting policy, achieved the most annual reduction. Besides, significant decreases has occured on Gini distribution trend.

واژه های کلیدی: توزیع درآمد، جینی، تایل، کاکوانی، اصول دالتون، مخارج تعدیل شده فردی. طبقه بندی JEL : O۱۵۰, I۳۸۰, H۵۳۰