احمد روشنی - گروه آب و هواشناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

توزیع نابرابر بارش در نیمه جنوبی ایران از جمله عواملی است که می تواند در پراکنش منابع آب، کشاورزی و در نهایت نابرابری های اجتماعی- اقتصادی و عدالت اجتماعی اثر گذار باشد. ،  تحلیل میزان واگرایی شار رطوبت از منابع رطوبتی در شرایط ترسالی و خشکسالی یکی از عوامل اثرگذار بر رخداد نابرابر بارش در این منطقه است. در این پژوهش از داده­های بارش روزانه بیش از ۳۰۰ ایستگاه، در دوره آماری ۱۹۸۱ لغایت ۲۰۱۰ (۱۳۶۰-۱۳۸۹) برای ماه های اکتبر تا می (مهر تا اردیبهشت) استفاده شده است. برای محاسبه وضعیت خشک با تر بودن هر ماه ازروش آماری متعامد تجربی (EOF) استفاده شده است. پس از تعیین ماه­های خشک و تر، بررسی واگرایی شار رطوبت از منابع رطوبتی اطراف ایران بسوی منطقه مورد مطالعه گرته­های همدیدی دو ماه خشک و دو ماه تر انتخاب شده و سپس نقشه­های شار رطوبت برای سه دوره­ زمانی و چهار لایه مختلف وردسپهر محاسبه شده است.  به طور کلی در سال­های پرباران، سامانه­های همدیدی مناسبی در نواحی شرقی و شمال­شرقی و غرب شبه­جزیره عربستان سبب می­شود که رطوبت مناسبی از پهنه های آبی مزبور به سوی نواحی جنوب­غربی و جنوبی ایران منتقل و بارش­های مناسبی را ایجاد نماید.  این بارش ها از پراکنش فضایی مناسبی نیز برخوردار می باشند. بطوری که در زمان ترسالی دریای­عرب و دریای عمان به طور میانگین در تمام لایه­ها با سهم حدود ۷۷ درصد، بیشترین مقدار شار را به سوی منطقه مورد مطالعه گسیل داشته است. در زمان خشکسالی و بارش­های بسیار کم، شرایط مناسب همدیدی و جریانات مناسبی که بتواند رطوبت را از دریای­عرب، دریای عمان و دریای­سرخ به سوی نواحی جنوب­غربی و جنوب ایران منتقل سازد، وجود نداشته و فقط تاثیر جریان های شکل گرفته از روی شرق مدیترانه به سوی نواحی مزبور دیده می شود که سبب تشدید نابرابری در توزیع بارش می گردد.

نابرابری توزیع بارش, خشکسالی, شار رطوبت, جنوب ایران