مهناز افشارنیا - گروه بیولوژی و بیوتکنولوژی خاک، داشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
محمدرضا ساریخانی - گروه بیولوژی و بیوتکنولوژی خاک، داشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
محمود زارعی - شیمی کاربردی، دانشکده شیمی، دانشگاه تبریز

آلودگی­ خاک با نفت خام و مشتقات آن از جمله خطرناک ترین انواع آلودگی­های زیست محیطی محسوب می شود. گیاه پالایی یکی از انواع روش­های زیست­پالایی است. در تحقیق حاضر از خاک آلوده به نفت برداشت شده از پالایشگاه تبریز، مطالعه ای بر روی روش­های گیاه پالایی نفت صورت گرفت. بدین منظور بعد از جداسازی باکتری­های تجزیه کننده هیدروکربن­های نفتی از خاک آلوده، انواع تیمارهای گیاه پالایی مورد آزمایش قرار گرفت. تیمارها شامل استفاده از دو گیاه اگروپایرون و تال فسکیو به تنهایی (بدون تلقیح میکروبی)، تلقیح شده با کنسرسیوم پنج گونه باکتریایی ، Stenotrophomonas sp. COD ۱-۱، Psedochrobactrum sp. COD ۱-۴، Arthrobacter sp. COD ۲-۳ ،  Shewanella sp. COD ۲-۱و Stenotrophomonas sp. COD ۵-۶ یا قارچ شبه میکوریز Piriformospora indica(به صورت مجزا) و تلقیح شده با تیمار تلفیقی (تلقیح توام با باکتریها، قارچ، استفاده از کود دامی و سورفاکتانت توئین) و تیمار تلفیقی بدون کشت گیاه بود. پس از پایان آزمایش، شاخص­ مقدار کل هیدروکربن های نفتی (TPH)، شاخص­های آنزیمی پایش سلامت خاک (دهیدروژناز، اوره­آز و کاتالاز) و بیولوژیکی (تنفس پایه و برانگیخته میکروبی خاک) و شاخص­های رشد گیاه (وزن خشک ساقه، ریشه و تعداد طوقه) سنجش شدند. با توجه به نتایج رشد گیاهی و تطبیق آن با میزان تجزیه هیدروکربن های نفتی، مشاهده شد که گیاه تال فسکیو تلقیح شده با قارچ شبه میکوریز به میزان ۶۸% توانایی تجزیه ترکیبات نفتی را داشت وتال­فسکیوی بدون تلقیح قارچی توانسته بود ۴۳% از هیدروکربن­های نفتی را تجزیه کند. گیاه اگروپایرون تلقیح شده با کنسرسیوم باکتریایی پنج گانه توانایی تجزیه ۶۶% از  ترکیبات نفتی را داشت و اگروپایرون بدون تلقیح باکتری توانسته بود ۵۳% از هیدروکربن­های نفتی را تجزیه کند. فعالیت آنزیم­های دهیدروژناز و اوره­آز در هفته نخست آزمایش بالا بوده و پس از گذشت ۴ ماه بطور معنی داری کاهش یافت و برعکس فعالیت کاتالاز در هفته نخست کمتر بوده و در انتهای آزمایش افزایش یافت.

آلودگی نفتی خاک, اگروپایرون, تال­فسکیو, گیاه­پالایی, TPH