حمید کامرانی دلیر - دانشجوی کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی، دانشگاه تهران

گودال تکتونیکی جنوبی خزر به عنوان یک حوضه فرونشینی-کششی با پوسته اقیانوسی در سواحل شمال غرب کشور و در استان گیلان واقع گردیده است که از بندر انزلی تا اسالم دارای مرز مشترک می باشند. این گودال تکتونیکی بستر جنوبی دریای خزر را تشکیل می دهد که این دریا، سطح اساس رودخانه های منتهی به آن محسوب می گردد در نتیجه با وقوع هر نوع تغییر در خصوصیات فیزیولوژی وساختمانی آن بر تراز آب دریای خزر(به طور مستقیم) و بر الگوی کانال و بستر رودخانه های منتهی به آن (به طور غیر مستقیم ) تأثیرگذار می باشد. براساس مطالعات مورفومتری و فیزیولوژیکی انجام شده بر روی رودخانه های اطراف تالاب انزلی(که خود در اثر فعالیتهای اینگودال بوجود آمده) از جمله رودخانه های شفارود، مرغک و چاف رودبار و با رسم نیمرخ های طولی این رودخانه ها این نتیجه حاصل گردید که الگوی کانال و بستر رودخانه های این ناحیه کاملاً تحت تأثیر فرونشست گودال خزر جنوبی است، زیرا شکل نیمرخ طولی بستر رودخانه های مورد مطالعه تماماً به صورت مقعر و قاشقی شکل اند و این موضوع نشان از پایداری بستر و تکامل نیمرخ تعادل بستر این رودخانه ها دارد، در حالی که منحنی نیمرخ طولی رودخانه های که دورتر از این گودال وجود دارند دارای شکلی محدب و برآمده می باشند (مانند رودخانه های پلرود و کرگانرود که به ترتیب در شرق و شمال غرب منطقه مورد مطالعه می باشند). برای انجام این پژوهش علاوه بر بازدیدهای منطقه ای و مورفومتری بستر و کناره های رودخانه ها، از نرم افزارArcGIS9.3 نیز برای ترسیم نیمرخ های طولی و تهیه مدل رقومی ارتفاعی با رزولوشن 25 متر و تلفیق داده ها جغرافیایی و محاسبات آماری استفاده گردیده است

گودال جنوبی خزر، چاله تکتونیکی، حوضه فرونشینی،، نیمرخ طولی رودخانه