جواد معتمدی - دانشیار پژوهشی، بخش تحقیقات مرتع، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران،
اسماعیل شیدای کرکج - استادیار، گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و کشاورزی دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
عزیزه بابازاده - کارشناس ارشد مرتع داری، سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی، تبریز، ایران
مرتضی مفیدی چلان - استادیار، گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و کشاورزی دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

یکی از اهداف مهم در مدیریت مراتع، تعیین دقیق و سریع تولید علوفه برای تعیین ظرفیت چراست. در این پژوهش، ارتباط بین تولید علوفه به عنوان متغیر وابسته و ویژگی های مورفولوژیکی، به عنوان متغیرهای مستقل بررسی شد. بدین منظور دو واحد مطالعاتی قرق و غیرقرق، در مراتع کوهستانی نازلوچای ارومیه انتخاب شد. در هر یک از آنها، ویژگی های مورفولوژیکی گونه Artemisai aucheri به عنوان تنها گونه بوته ای غالب که بیش از ۵۰ درصد سهم ترکیب گیاهی مراتع منطقه را شامل می شود، در داخل ۶۰ پلات یک مترمربعی مستقر در امتداد شش ترانسکت ۱۰۰ متری، در تیرماه ۱۳۹۶ اندازه گیری شد. پس از قطع رشد سال جاری پایه ها، وزن خشک نمونه ها تعیین و رابطه رگرسیونی آن با ویژگی های مورفولوژیکی، با استفاده از رگرسیون سلسله مراتبی بررسی شد. نتایج نشان داد که برآورد تولید گونه A.aucheri در منطقه قرق که پایه های گیاهی چرا نشده بودند، با استفاده از مدل رگرسیونی خطی چندگانه، بر اساس قطر متوسط تاج پوشش (D۱)، قطر یقه (D۲) و ارتفاع (H) امکان پذیر بود و باRMSE  برابر ۰۵/۱۵ و ضریب تبیین ۶۰/۰، مدل اعتبارسنجی شد. در منطقه خارج قرق که پایه های گیاهی در پائیز سال قبل چرا شده بودند، فقط قطر متوسط تاج پوشش (D۱) و ارتفاع (H) با مدل رگرسیونی خطی چندگانه، به عنوان بهترین مدل با  RMSEبرابر ۵۳/۳ و ضریب تبیین ۵۲/۰ اعتبارسنجی شد. با توجه به کارایی نسبتا خوب مدل و ارجحیت تلفیق چند ویژگی مورفولوژیکی در برآورد تولید، می توان بیان کرد که تفکیک مدل ها به داخل و خارج قرق و یا در شرایطی که پایه ها چراشده و چرا نشده اند، می تواند نقش موثری در پایش مراتع، برآورد تولید برای محاسبه ظرفیت چرا و ارزیابی شدت بهره برداری از مرتع ایفا نماید.

تولید علوفه, رابطه رگرسیونی, صفات ساختاری, ظرفیت چرا