سید عبدالرضا کاظمینی - استادیار بخش زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز
هومن راضی - استاد بخش مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز
علی اکبر کامکار حقیقی - استاد بخش زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز
یحیی امام - استاد بخش زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز

خشکی مهمترین عامل محدود کننده تولید محصولات کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک جهان محسوب می شود . به منظور ارزیابی چندین شاخص فیزیولوژیک و بیوشیمیایی موثر در انتخاب ارقام مقاوم و همچنین ارتباط آنها با شاخص آب حفظ شده برگ (RWP) ، بیست رقم گندم ایرانی شامل هجده رقم گندم نان و دو رقم گندم دورم در یک آزمایش مزرعه ای در سال زراعی 1389-1388 در منطقه باجگاه واقع در شیراز مورد ارزیابی قرار گرفتند. این آزمابش در قالب دو طرح بلوک کامل تصادفی جدا از هم و با دو سطح رطوبتی مطلوب ( 100 درصد ظرفیت مزرعه ) و تنش خشکی ( 45 درصد ظرفیت مزرعه ) و با سه تکرار اجرا گردید. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که تنش خشکی سبب افزایش معنی دار میزان آب حفظ شده برگ (RWP) می گردد و این میزان در ارقام مقاوم بالاتر است. همچنین RWP دارای بالاترین همبستگی با شاخص پایداری عملکرد (YSI)، کارایی مصرف آب (WUE) و کارایی تبخیر تعرق (ETE) در مقایسه با سایر شاخص های فیزیولوژیک از جمله RWC و RWL بود. تنش خشکی سبب افزایش معنی داری در فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی کاتالاز (CAT)، پراکسیداز (POD) ، سوپراکسید دیسموتاز (SOD) و اسکوربیک پراکسیداز (APX) گردید. همچنین میزان تجمع پراکسیدهیدروژن (H2O2) و لیپیداسیون غشا سلولی (MDA) در اثر تنش خشکی به طور معنی داری افزایش و میزان پایداری غشا سلولی (MSI) به طور معنی داری کاهش یافت. ارقام مقاوم دارای فعالیت آنزیمی بیشتر، میزان تجمع H2O2 و MDA کمتر و MSI بالاتری بودند. از میان صفات بیوشیمیایی ، MSI و SOD بالاترین همبستگی با YSI را نشان دادند. این دو معیار همچنین دارای بالاترین همبستگی با شاخص RWP از میان سایر صفات فیزیولوژیک مورد بررسی بودند. نتایج بدست آمده نشان داد که شاخص RWP می توان شاخصی مناسب برای انتخاب در کنار سایر معیار های دیگر باشد.

تنش خشکی، گندم، شاخص پایداری عملکرد، صفات فیزیولوژیک، صفات بیوشیمیایی، شاخص آب حفظ شده برگ