سید محمد رضا حبیبیان - دانشجوی دکترای علوم مرتع دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
حسین بارانی - دانشیار، گروه مرتع، آبخیزداری و شیلات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
احمد عابدی سروستانی - دانشیار، گروه مرتع، آبخیزداری و شیلات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
عادل سپهری - استاد، گروه مرتع، آبخیزداری و شیلات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

به منظور شناسایی و تحلیل مهم ترین عوامل موثر بر کوچ زودهنگام و بهنگام به مراتع ییلاقی در زیست بوم عشایر قشقایی (طایفه شش بلوکی) در سال ۱۳۹۴، اقدام به نمونه آماری به تعداد ۴۰۵ خانوار از گروه بهره برداران عشایری و نیز ۴۵ نفر از گروه کارشناسان مطلع و خبره در زمینه کوچ و مدیریت چرای دام در استان های فارس و بوشهر شد. روش تحقیق، پیمایش توصیفی و تحلیلی و ابزار تحقیق پرسشنامه همراه با مصاحبه بود. در این تحقیق نظرات دو گروه آماری در قالب طیف (پنج گزینه ای) لیکرت جمع آوری شد و سپس از طریق آزمون های پارامتریک و ناپارامتریک از جمله: آنالیز تجزیه واریانس، u مان ویتنی، کروسکال والیس مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین نظرات کارشناسان و بهره برداران از نظر اولویت عوامل موثر، تفاوت معنی داری (۰۱/۰p<) وجود دارد. به طوری که کارشناسان مهم ترین عوامل موثر بر کوچ زودهنگام را به ترتیب اولویت: ناکافی بودن علوفه در مراتع قشلاقی، گرمای زودرس در قشلاق، کاهش بارندگی و خشکسالی های پی در پی، نداشتن پروانه چرا در قشلاق و از بین رفتن مراتع میان بند نسبت به بقیه عوامل می دانند در حالی که بهره برداران مهم ترین عوامل موثر بر کوچ زودهنگام را به ترتیب اولویت: کاهش بارندگی و خشکسالی های پی در پی، نداشتن پروانه چرا در قشلاق، ناکافی بودن علوفه در مراتع قشلاقی، کمبود امکانات و خدمات بهداشتی در مسیر کوچ از قشلاق به ییلاق و رقابت در رسیدن و بهره برداری از مراتع ییلاقی بین بهره برداران ذیحق نسبت به بقیه عوامل می دانند. همچنین کارشناسان مهم ترین عوامل موثر بر کوچ بهنگام را به ترتیب اولویت: تعیین تاریخ کوچ از سوی دولت با هماهنگی بهره برداران، برقراری اتراقگاه های موقت از سوی دولت در مسیر کوچ عشایر از قشلاق به ییلاق، کنترل گیاه بهمن در قشلاق از طریق اصلاح مراتع، گماشتن قرقبان برای مراتع ییلاقی و حمایت دولت از طریق تامین علوفه نسبت به بقیه عوامل می دانند در حالی که بهره برداران مهم ترین عوامل موثر بر کوچ بهنگام را به ترتیب اولویت: وجود علوفه مرغوب در قشلاق، حمایت دولت از طریق تامین علوفه، نبودن رقابت در رسیدن و بهره برداری از مراتع ییلاقی بین بهره برداران ذیحق، وجود مقدار زیاد علوفه در مرتع قشلاق و کافی بودن آب در قشلاق نسبت به بقیه عوامل می دانند. ضمنا در این تحقیق مشخص شد که بین نظرات کارشناسان همبستگی معنی داری (۰۱/۰p<) وجود دارد ولی بین نظرات بهره برداران(تیره ها و بنکوهای عشایری مورد بررسی) همبستگی معنی داری وجود ندارد.

کوچ زودهنگام, کوچ بهنگام, چرای زودرس, مراتع ییلاقی, طایفه شش بلوکی