مریم نخعی بدرآبادی - دانشگاه محقق اردبیلی
مجید شکرپور - پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

در مناطق خشک و نیمه خشک، دسترسی به آب در زمان های حساس رشد گیاهان مهمترین عامل محدودکننده عملکرد اقتصادی می­باشد. تحمل تنش آبی در یک ژنوتیپ گیاهی به برخی از ویژگی­های فیزیولوژیک و مورفولوژیک آن، از جمله صفات موثر در پایداری عملکرد و انتقال مجدد ماده خشک در شرایط تنش خشکی بستگی دارد. در مطالعه حاضر ۲۶ لاین به­همراه ۱۴رقم جو پاییزه، از نظر صفت فیزیولوژیک انتقال مجدد ماده خشک (مقدار، کارایی و سهم انتقال مجدد) و برخی صفات مورفولوژیک مورد ارزیابی قرار گرفتند. مقایسه میانگین بین ژنوتیپ­ها از لحاظ صفات مربوط به انتقال مجدد ماده خشک از ساقه و پدانکل به دانه نشان داد که رقم صحرا و جو لخت چامیکو بیشترین و لاین های Dari-friz۸۸-A-۳، Dari-friz۸۸-A-۸، Dari-friz۸۸-A-۶ و دایتون کمترین میزان انتقال مجدد ماده خشک از ساقه به دانه را در زمان پر شدن دانه دارا بودند. بیشترین عملکرد دانه در هر سه سطح تنش متعلق به لاین F-A۳-۳ بود. این لاین از وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله و میزان، کارایی و سهم انتقال مجدد ماده خشک پدانکل و ساقه بالایی برخوردار بود. همچنین، با به­کارگیری نشانگرهای AFLP، ISSR و RAPD ارزیابی ژنوتیپی صورت گرفت. ژنوتیپ­ها در ۴ دسته با ضرایب تشابه متنوعی از ۳۳/۰ تا ۹۵۸/۰ دسته­بندی شدند. لاین­های F-ERB-۸۴-۱۱ و F-A۳-۳ کمترین و لاین Dari-friz-A-۸ و جو لخت آلاندا بیشترین فاصله ژنتیکی را از یکدیگر دارا بودند. نتایج نشان داد که نشانگر AFLP بیشترین کارایی را در تعیین پلی­مورفیسم و تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ­ها دارا می­باشد.

انتقال مجدد ماده خشک, تنش خشکی, تنوع ژنتیکی, جو و نشانگرهای مولکولی