محمدعلی رحیمی - استادیار گروه معماری، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران
محمدعلی فاتحی - دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

خانه یکی از شاخص ترین و مهم ترین بناها در معماری ایرانی است که قسمت عمده ای از کالبد بافت های روستایی و شهری به خانه ها مربوطاست. خانه ایرانی برای ساکنان آن باید مطلوبیت کیفی بالایی برخوردار باشد. از جمله اصلی ترین قسمت های خانه، حیاط است که ساکنین خانهعمده ساعات شبانه روز را در آن سپر می کرده اند.حیاط در خانه های ایرانی به دلیل مرکزیت با فضاهای نیمه باز همچون ایوان ها و فضاهایبسته همچون سه دری ها و پنج دری ها تمامی فعالیت های ساکنین حول حیاط مرکزی شکل گرفته است. حیاط مرکزی عنصری مستقل با درنظر گرفتن تنوع نیازهای انسانی و عنصری جهت ساماندهی خانه های سنتی در ایران است. سازمان فضایی حیاط مرکزی، تنوع فضایی گستردهایرا برای ساکنانش عرضه می کند و مشوق تجربه و فعالیت های متنوع است که ابعاد هر فعالیت به ظاهر ساده را با این ارائه متنوع فضایی افزایشمی دهد. انعطاف پذیری یک فرایند پویا تعریف می شود، که مسئول ایجاد انطباق مثبت است. نظریه های جدید به انعطاف پذیری به عنوانساختاری چند بعدی نگاه می کنند که شامل مهارت های خاصی چون حل مساله می باشد. چارچوب اصلی مقاله از یک ماتریس دو وجهیمشخص و محدودی طراحی شده است. پرسش این پژوهش این است که کدام یک از الگوهای انعطاف پذیری بیشتر با نیازهای ساکنین و فعالیتهای جاری در حیاط خانه های سنتی ایران منطبق بوده است. شیوه گردآوری اطلاعات در این پژوهش از طریق مشاهده میدانی و مطالعه کتابخانهای بوده است. که از این روش، الگوهای رفتاری جاری در نمونه ها استخراج شده و در نهایت با روش تحلیل محتوا نتایج با نقشه ها و الگوهایانعطاف پذیر مطابقت داده شد. نتایج حاکی از اهمیت حیاط مرکزی به عنوان مهم ترین وجه الگوی انعطاف پذیری در عملکرد حیاط مرکزیخانه های سنتی شیراز است.

خانه ایرانی، حیاط مرکزی، انعطاف پذیری، خانه های شیراز، قاجاریه