محمد کشتگر خواجه داد - دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران. رایانامه: m.kh۱۳۹۲@yahoo.com
علی رضا سیروس مهر - نویسنده مسئول، گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران. رایانامه: asirousmehr@uoz.ac.ir
عیسی خمری - گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران. رایانامه: ikhammari@uoz.ac.ir
خداد دهمرده - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سیستان، زابل، ایران. رایانامه: dahmard.۱.۱@gmail.com

کمبود آب یکی از مهم­ترین عوامل محدودکننده تولید در گیاهان زراعی است. پژوهش حاضر در سال ۱۳۹۸ به­منظور بررسی اثر زمان­های مختلف آبیاری و محلول پاشی هیومیک اسید بر صفات مورفوفیزیولوژیکی و عملکرد لوبیای سیاه به صورت کرت خردشده در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی شهر زهک استان سیستان و بلوچستان اجرا گردید. عامل اصلی سه تیمار آبیاری شامل آبیاری از کاشت تا مرحله برداشت (شاهد)، آبیاری از کاشت تا مرحله گل­دهی و آبیاری از گل­دهی تا برداشت و عامل فرعی شامل محلول پاشی چهار غلظت هیومیک اسید (صفر، یک، دو و سه در هزار) بود. در سطح آبیاری گل­دهی تا برداشت ارتفاع، عملکرد تر و خشک علوفه، سطح برگ (در مرحله ساقه­دهی و گل­دهی)، رنگیزه­های فتوسنتزی، غلظت نیتروژن، فسفر (۳/۳ درصد)، پتاسیم (۶/۲۰ درصد) و کلسیم برگ، عملکرد دانه (۲/۱۱ درصد) و زیست­توده (۲/۶۰ درصد) کاهش داشته اما مقدار پرولین (۸/۳۱ درصد) نسبت به تیمار شاهد افزایش یافت. هم چنین با افزایش سطوح هیومیک اسید مقادیر همه صفات مورد بررسی افزایش یافتند. مصرف هیومیک اسید بر صفات گیاه لوبیا سیاه در شرایط تنش خشکی اثر مثبت داشت به­طوری که غلظت سه در هزار آن باعث کاهش اثرات نامطلوب کم­آبی و بهبود صفات گیاه زراعی لوبیای سیاه شد. به­طور کلی آبیاری کامل و کاربرد سه در هزار هیومیک اسید برای تولید لوبیای سیاه مناسب به­نظر می­رسد. پیشنهاد می­گردد که در پژوهش­های آتی کاربرد خاک مصرف هیومیک اسید مورد بررسی قرار گیرد تا کارایی روش­های به­کار برده شده مقایسه شوند.

پرولین, رنگیزه های فتوسنتزی, عملکرد زیست توده, عملکرد علوفه, عناصر معدنی