شهرام زرنشان - استادیار دانشگاه بوعلی سینا، همدان

حقوق بین الملل عرفی در سلسله مراتب میان منابع حقوق بین الملل از جایگاه برجسته ای برخوردار بوده و نقش بسزایی در تنظیم روابط بین المللی و همسان سازی سیاست های رفتاری دولت ها با یکدیگر ایفا می نماید. در این بین، چندی است که نقش عوامل غیردولتی و امکان مشارکت مستقیم آن ها در فرایند شکل گیری قواعد عرفی از سوی برخی حقوق دانان به جد پیگیری می شود. گو اینکه در حال حاضر به واسطه رشد و توسعه نقش آفرینی بازیگران غیردولتی در عرصه های مختلف بین المللی، امکان مشارکت موثر این عوامل در روند ساخت قواعد حقوقی بین المللی مطرح شده است، با وجود این، سازمان های بین المللی غیردولتی و افراد، تابعان اصلی و فعال حقوق بین الملل نیستند و به نظر هنوز زمان زیادی باقی است تا بتوان صحبت از تحقق امکان فوق به میان آورد.

حقوق بین الملل عرفی, بازیگران غیردولتی, سازمان های بین المللی غیردولتی, افراد, شکل گیری قاعده عرفی, حقوق بین الملل, جامعه بین المللی