محمدرضا کریمی قهرودی - عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی مالک اشتر
شیما معین آزاد - محقق حوزه سایبر
ابراهیم کریمی قهرودی - دانشجوی مقطع دکتری دانشگاه عالی دفاع ملی

مفهوم شناسی و تعیین عناصر اصلی فضای سایبر دغدغه بسیاری از اندیشمندان در جهان بوده و سازمان ها و مراکز علمی کشورهای مختلف تعاریف گوناگونی برای فضای سایبر و عناصر اصلی آن ارایه داده اند، وجود برداشت ها و تعاریف متنوع بین بازیگران و ذینفعان سبب ایجاد ابهام، پیچیدگی و بروز تعارضات و ناهماهنگی در سیاست گذاری ها، برنامه ریزی ها و توسعه و اتلاف منابع در کشورمان شده است.پژوهش حاضر با هدف گونه شناسی مفهوم و عناصر اصلی فضای سایبر انجام شده است. ابتدا ۴۰ سند راهبرد ملی (امنیت) سایبری از ۳۵ کشور جهان که طی افق ده ساله اخیر از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۹ منتشر شده اند، مورد مطالعه قرار گرفت و در ادامه با رویکرد کیفی و بر اساس روش تحلیل مضمون، مهمترین مضامین پایه، مضامین سازمان دهنده و مضامین فراگیر فضای سایبر و عناصر اصلی آن استخراج شدند، در نتیجه چهار عنصر اصلی و پنج گونه مختلف مفهوم فضای سایبر شناسایی و اشتراکات و افتراقات آنها تعیین شد، سپس کشورهای مختلف بر اساس این گونه شناسی گروه بندی شدند. بر اساس یافته های این پژوهش چهار عنصر اصلی فضای سایبر شامل تجهیزات، داده ها، نقش ها و عملیات می باشند و پنج گونه مفهوم استخراج شده از این ۴۰ سند عبارتند از: ۱- فضای سایبر به عنوان زیرساخت اطلاعاتی و ارتباطی(تجهیزات) ۲- فضای سایبری به عنوان یک زیرساخت اطلاعاتی، ارتباطی و داده های موجود در آن ۳- فضای سایبری به عنوان مجموعه ای از تجهیزات، داده ها و افراد ۴- فضای سایبری به عنوان مجموعه ای از تجهیزات، داده ها و عملیات ۵- فضای سایبری به عنوان مجموعه جامعی از تجهیزات، داده ها، افراد و عملیات.

فضای سایبر, امنیت سایبری ملی, گونه شناسی, مفهوم شناسی, اسناد راهبردی