اصغر صالح اصفهانی - استادیار مدیریت استراتژیک و عضو هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی
فریبرز قادرپناه - استادیار مدیریت استراتژیک و عضو هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی
علی اصغر بیک - استادیار مدیریت استراتژیک و عضو هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی
آریا شفقت رودسری - دانشجوی دکتری مدیریت راهبردی نظامی دانشگاه عالی دفاع ملی

منطقه ژئوپلیتیک دریای خزر بعلت فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و جایگزین شدن چهار کشور تازه استقلال یافته بجای آن دچار تحولات عظیمی گردید.دریای خزر به عنوان بزرگترین دریاچه جهان و یکی از غنی ترین دریاچه ها از اهمیت بسزایی برای کشورهای حاشیه آن دارد. این اهمیت از ابعاد گوناگونی مطرح است، از جمله ابعاد اقتصادی، دفاعی، زیست محیطی، انسانی و .... . در سال های اخیر تحقیقاتی در خصوص تدوین راهبردهای دفاعی جمهوری اسلامی ایران در حوزه دریای خزر انجام شده است که هر کدام از منظر خاصی به تدوین این راهبردها پرداخته اند. با توجه به نقش بی بدیل عوامل ژئوپلیتیک در تدوین راهبردهای دفاعی ج.ا.ا در حوزه دریای خزر در این مقاله به بررسی این عوامل پرداخته و با بهره گیری از روش توصیفی، تحلیلی و به صورت کاربردی پس از انجام مطالعات نظری تلاش گردیده است عوامل ژئوپلیتیک مرتبط و موثر بر تدوین راهبرد دفاعی ج.ا.ا شناسایی شود. همچنین در ادامه ضمن مشاوره با برخی از افراد خبره و صاحب نظر مرتبط با موضوع و اخذ نظرات آنان، با استفاده از مدل تحلیلی تحقیق، پرسشنامه ای تنظیم و طراحی گردید، این پرسشنامه در جامعه آماری ۶۲ نفری به صورت تمام شمار توزیع و پس از اخذ نظر جامعه آماری با استفاده از تکنیک ها و روش های آماری، تجزیه و تحلیل شده و در ادامه به جمع بندی و ارزیابی سئوالات تحقیق پرداخته شده است. در نهایت در قسمت نتیجه گیری در پاسخ به سوالات تحقیق، عوامل ژئوپلیتیک بررسی و مهم ترین بسترهای فرصت آفرین و بسترهای تهدیدزا و همچنین مهم ترین قوت و ضعف این عوامل که در تدوین راهبرد دفاعی ج.ا.ایران موثر می باشند تعیین گردیدند.

راهبردهای دفاعی, عوامل ژئوپلیتیک, دریای خزر