الهام محمدی - دانشجوی دکتری، گروه مدیریت آموزشی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.
غلامرضا شریفی راد - عضو هیئت علمی، گروه پزشکی اجتماعی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.
سیف اله فضل الهی قمشی - عضو هیئت علمی، گروه مدیریت آموزشی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

پژوهش حاضر با هدف طراحی و ارائه مدلی برای شناسایی­ مولفه­های سرمایه­های فکری معلمان ابتدایی منتخب در استان قم انجام گرفت. موفقیت نظام آموزش و پرورش همانند سایر نظام­های انسانی در گرو توجه متعادل به سرمایه­های مادی و فکری می­باشد. شناسایی دارایی­های فکری به عنوان وجه پنهان و ناملموس در موفقیت سازمانی حائز اهمیت می­باشد. بدین منظور و با توجه به ظرفیت شگرف رویکردهای کیفی و به ویژه روش پدیدار شناسی، از مصاحبه نیمه­ساختارمند استفاده شد که در بیستمین مصاحبه با معلمان که به صورت هدفمند انتخاب شد، به حالت اشباع رسید و داده­های حاصل با راهبرد کلایزی تحلیل شد. ضمنا فرایند اعتبار بخشی به داده­ها با استفاده از بازبینی اعضاء، ممیزی بیرونی، چندسویه سازی و درگیری طولانی مدت پژوهشگر در فرایند تحقیق انجام شد. یافته­های تحقیق حاکی از آن است که سرمایه­های فکری معلمان بیش از آنکه معرف وضع موجود آنان باشد به وضع مطلوب اشاره دارد. سرمایه­های فکری معلمان در ۳ مضمون اصلی و تعدادی زیرمضمون شامل سرمایه­های ارتباطی (ارتباط با عناصر درون و بیرون مدرسه)، سرمایه ساختاری (ساختار مدیریتی، ساختار یاددهی-یادگیری، ساختار انگیزشی) و سرمایه­های شخصیتی (رفتاری، کلامی-غیرکلامی) طبقه بندی شده است. در نهایت، با بکارگیری سرمایه­های فکری احصاء شده می­توان گامی رو به جلو برای جذب، آماده­سازی و پیشرفت معلمان در دانشگاه­های تربیت معلم برداشت نتایج پژوهش حاضر نشانگر آن است که مسئله سرمایه فکری معلمان از وضعیت مطلوبی برخوردار نبوده و گاه با تاثیرات معکوسی نیز همراه بوده است.

سرمایه فکری, معلمان, پدیدارشناسی, پژوهش کیفی