جواد اکبری تختمشلو - عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف، گروه فلسفه علم
سعید زیباکلام - دانشیار گروه فلسفه دانشگاه تهران

در دهه های اخیر، عقلانیت به یکی از موضوعات مهم و بحث انگیز حوز ه های فکری مبدل شده است. فلاسفه متعددی هستند که شان عقل و عقلانیت انسانی را کم اعتبار کرده و می کنند. پوپر ازجمله کسانی است که به عقل آدمی باور دارند. او برای نشان دادن توانایی عقل، اثبات گرایی و رویکردهای توجیهی را به کلی رد و با طراحی فلسفه علم ابطال گرا، عقلانیت انتقادی را مورد تایید و تاکید قرار داد. در این مقاله نخست عقلانیت پوپر به همراه عناصر مهم و سازنده آن استخراج و بازسازی می شود و سپس میزان موفقیت و سازگاری مواضع پوپر مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرد. نتیجه اصلی مقاله این است که گریز کامل از رویکرد اثباتی و توجیهی و ارائه یک معرفت شناسی مطلقا نفی گرا و انتقادی میسر و مقدور نیست.

عقل و عقلانیت, پوپر, نقادی, علم شناسی, پیشرفت علمی