مریم سلیمی کوچی - دانش آموخته کارشناسی ارشد شناسایی و مبارزه با علف های هرز، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران
مهدی مدن دوست - دانشیار گروه زراعت، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران

سابقه و هدف: زیره سبز (Cuminum cymiumn L.) گیاهی یکساله با ساقه های ظریف و ارتفاع بین ۱۵ تا ۵۰ سانتیمتر است. میزان مناسب مصرف انواع علفکشهای گروه دی نیتروآنیلینها و اثرهای مثبت استفاده از انواع مالچها در گیاهان دارویی برای از بین بردن علف های هرز، از لحاظ بدست آوردن بالاترین عملکرد و افزایش کیفیت محصول مهم میباشد. ازاین رو کاربرد علف کش های تریفلورالین و پندیمتالین همراه با مالچ گندم با هدف بررسی جمعیت و رشد علفهای هرز، خصوصیات فیزیولوژیک، رویشی، عملکرد و درصد اسانس زیره سبز در این آزمایش بررسی شد.مواد و روش ها: این آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. در این مطالعه تیمارهای آزمایش شامل مقادیر ۱۰۰% و ۵۰% توصیه شده علف کشهای تریفلورالین و پندیمتالین به تنهایی و در تلفیق با مالچ کلش گندم بود که به همراه مالچ کلش گندم به تنهایی و عدم کنترل علفهای هرز (شاهد) در نظر گرفته شد. از مالچ کلش گندم به طول ۵ سانتی متر و به میزان در حدود ۵ تن در هکتار استفاده شد. علف کش با استفاده از سم پاش پشتی کتابی ۲۰ لیتری با نازل بارانی پخش شد. شناسایی گونههای علفهای هرز توسط متخصصان علفهای هرز ایستگاه تحقیقات کشاورزی زرقان استان فارس انجام شد. پس از آن، از کوادراتی به ابعاد ۵۰× ۵۰ سانتیمتر برای اندازهگیری صفات تراکم و وزن خشک علفهای هرز استفاده شد. اندازه گیری محتوای آب نسبی برگ ها و میزان کلروفیل از هر تیمار سه برگ جوان کاملا باز شده و شاداب انتخاب شد، همچنین نمونه برداری اول صبح و قبل از طلوع آفتاب انجام شد. قبل از پایان دوره رشد ارتفاع و تعداد شاخه اندازهگیری شد. در پایان پس از برداشت، عملکرد و اجزای عملکرد (شامل تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر و وزن هزاردانه) اندازهگیری گردید. از دانههای برداشت شده در هر کرت به طور تصادفی ۵۰ گرم نمونه برداشت شده و برای تعیین درصد اسانس استفاده شد. به منظور استخراج اسانس از نمونههای تهیه شده از روش تقطیر با بخار آب توسط دستگاه کلونجر استفاده شد و درصد اسانس مربوط به هر نمونه تعیین گردید. مقایسه میانگین صفات مورد مطالعه با استفاده از آزمون چند دامنه‎ای دانکن در سطح احتمال ۰.۰۵ مقایسه شد.نتایج: گونههای غالب علف هرزی شناسایی شده در مزرعه شامل ۶ تیره و ۶ گونه بودند. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که استفاده از علف کش تریفلورالین با دوز توصیه شده + مالچ، میزان تراکم و وزن خشک علفهای هرز را به ترتیب ۸۸% و ۸۷% نسبت به عدم کنترل علفهای هرز (شاهد) کاهش داد. تیمار مالچ به تنهایی توانست تراکم و وزن خشک علفهای هرز را در مقایسه با شاهد به ترتیب ۲۹.۶% و ۳۷.۵% کاهش دهد. بیشترین محتوای نسبی آب برگ در شرایط علف کش تریفلورالین با دوز توصیه شده+ مالچ با میزان ۸۵% بدست آمد. همچنین بیشترین محتوای کلروفیل b و کلروفیل کل برگ برای هر دو علف کش تریفلورالین و پندیمتالین در تلفیق با مالچ بدست آمد که نسبت به مصرف تنهای مالچ و عدم کنترل علفهای هرز افزایش معنیداری را نشان داد. کمترین ارتفاع بوته زیره سبز در تیمار آلوده به علف هرز (شاهد) مشاهده شد. تعداد شاخه جانبی در تیمار ۱۰۰% دوز توصیه شده علفکش بیشتر از تیمار ۵۰% دوز توصیه شده علف کش بود. همچنین با اضافه کردن مالچ به تیمارها افزایش معنیداری در تعداد شاخه جانبی مشاهده شد. وزن خشک اندام هوایی زیره سبز با دوز ۵۰%، ۴% و با دوز کامل، ۱۰% افزایش نشان داد. با کاربرد علف کش های تریفلورالین عملکرد دانه زیره سبز بهطور متوسط ۴۷% و پندیمتالین ۴۵% افزایش یافت. با اعمال تیمارهای مدیریتی مالچ، عملکرد دانه زیره سبز به میزان ۴۸% افزوده شد.نتیجه گیری: کاربرد مالچ گندم با افزایش محتوای نسبی آب برگ و محتوای کلروفیل برگ در بهبود شاخصهای رشد تاثیر گذاشته است. علاوه بر کاربرد ۱۰% دوز توصیه شده علف کش های تریفلورالین و پندیمتالین در تلفیق با مالچ گندم که سبب افزایش وزن خشک اندام هوایی و عملکرد دانه در زیره سبز شد، تیمار ۵۰% دوز توصیه شده در تلفیق با مالچ گندم در سطح پایینتر توانسته این صفات را بهبود دهد. از این رو، کاربرد ۵۰% دوز توصیه شده علف کش های تریفلورالین در تلفیق با مالچ گندم به دلیل کاهش مصرف علف کش، برای کنترل علفهای هرز در گیاه زیره سبز قابل توصیه است.

زیره, درصد اسانس, سموم شیمیایی, کلروفیل, محتوای نسبی آب برگ