بهنوش بهرامی - کارشناسی ارشد، گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
بهرام ملکی زنجانی - دانشیار، گروه تولید و ژنتیک گیاهی ، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
رقیه عظیم خانی - دانشجو دکتری اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان

هدف: هدف از این پژوهش بررسی میزان تنوع ژنتیکی در ارقام گندم با استفاده از نشانگر RAPD و بررسی کارایی این نشانگر در تفکیک و گروه بندی ارقام و نیز تشخیص ارقام بر اساس انگشت نگاری  DNAمی باشد.مواد و روش ها: در این پژوهش ۴۲ رقم گندم نان بوسیله ۲۰ آغازگر RAPD مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر اساس مشاهدات به صورت حضور نوار (۱) و عدم حضور (۰) اسکور بندی شده و ماتریس تشابه تشکیل شد.نتایج: براساس نتایج حاصل از آزمایش از ۱۳۲ نوار تولید شده ۸۸ نوار (۶۷/۶۶) درصد چند شکلی نشان دادند. سایز قطعات DNA چند شکل بین کمتر از ۱۰۰ جفت باز تا ۳۰۰۰ جفت باز می باشد و همچنین محدوده ی تولید نوارهای چند شکل ۲-۷ قطعه با متوسط ۴/۴ قطعه چند شکل، برای هر آغازگر است. RAPD۵۸ و RAPD۲۸ هر کدام با تولید هفت نوار چند شکل، بیشترین میزان چند شکلی را نشان دادند، RAPD۶۸ توانست ارقام امید و آزادی،OPB۰۸  ارقام چناب، سپاهان و سالیاسونز و TIBMBB۰۹ و ۱۷ TIBMBD رقم اترک را از سایر ارقام تشخیص دهد. نتایج حاصل از تجزیه کلاستر به روشUPGMA  میزان ضریب تشابه را بین ۷۴/۰ تا ۹۴/۰ محاسبه نمود و در خط برش ۷۹/۰درصد، ژنوتیپ های مورد مطالعه را در هفت گروه قرار داد. ارقام سیستان و گاسپارو دارای بیشترین شباهت بودند و ارقام اترک، ویریناک و آزادی در کلاسترهای مجزا جای گرفتند. همچنین تجزیه واریانس مولکولی AMOVA)) نشان داد که ۱درصد از واریانس بین جمعیت و ۹۹ درصد درون جمعیت می باشد.نتیجه گیری: نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که تنوع قابل توجهی در بین ارقام گندم نان مشاهده نشد، که می تواند به دلیل تعداد کم آغازگر و نیز ارقام مورد بررسی باشد. پیشنهاد می شود که از نشانگرهای دیگری همانند SSR که توان بیشتری در بروز تنوع ژنتیکی گندم را دارد استفاده نمود.

انگشت نگاریDNA, تنوع ژنتیکی, گندم, چند شکلی, نشانگر مولکولی