ناصر کلینی ممقانی - استادیار گروه طراحی صنعتی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران
میرهادی سیدعربی - استادیار دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
حسین ناصر الاسلامی - کارشناس ارشد طراحی صنعتی، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

کیده محیط پیرامون گونه­ای از تصویر می­باشد که درک آن بر اساس فرآیندی پیچیده انجام می­شود. سیستم بینایی انسان تعداد بیشماری داده را از هم تفکیک و حتی عناصری با شباهت نزدیک به هم را از یکدیگر تشخیص می­دهد. در قوانین گشتالت، نقش، جهت، حرکات و خطوط عمده در درک تصویر، مهم و اثرگذار هستند که رابطه مستقیمی نیز با عناصر جلب توجه دارد. هدف پژوهش حاضر بررسی اهمیت و نقش خطوط جهت تصویر و سنجش مساحت بازه­های رنگی در تشکیل یک نقش بر اساس عامل جلب توجه در فرآیند ادراکی می­باشد. در این خصوص، دو آزمون الف) جهت و ب) نقش-زمینه با شرکت پنجاه دانشجو برگزار گردید. در آزمون اول، رابطه ادراک تصویر بر اساس خطوط جهتی پنهان در یازده تصویر و در آزمون دوم، رابطه عناصر جلب توجه و بازه­های رنگی­ در ۳۳ تصویر، هر دو از طریق پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفتند. بر پایه نتایج ضمن تعریفی از نقش و زمینه، به بررسی مجدد این عوامل و جایگاه و اهمیت آن در طراحی بصری به ویژه طراحی ارتباطات پرداخته شده است. تحقیق حاضر نشان داد که لایه­ها، خطوط پنهان و غیرآشکار تصویر می­توانند به خوبی در هدایت چشم انسان موثر باشند.

واژه های کلیدی روانشناسی گشتالت, درک تصویر, جهت, ناحیه توجه, نقش-زمینه