مسلم مصطفوی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرج - ایران
علی محمد موذنی - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران - ایران

بازتاب تمثیلی و لفظی اسمای الهی در آثار شیخ فریدالدین عطار نیشابوری، به ویژه در مثنویاتش؛ اهمیت فراوان و جایگاه والایی دارد. پی بردن به چگونگی کاربرد اسمای الهی در آثار این شاعر عارف؛ مستلزم آگاهی از نظر وی درباره ی توقیفی بودن اسما و صفات خداوند است. مقاله ی حاضر، ابتدا دیدگاه عطار را در این مورد مشخص ساخته؛ با استناد به داده های تحقیق نتیجه می گیرد که وی معتقد به عدم توقیفی بودن آن هاست. سپس به بررسی چگونگی بازتاب برخی از اسمای خداوند از لحاظ لفظی، حقیقی و تمثیلی؛ به همراه شواهد مثال از آثار عرفانی و تعلیمی وی می پردازد و آن­ها را از جنبه­های مختلف شکلی و ماهوی مورد بررسی قرار می­دهد. با دقت در منظومه­های تعلیمی و داستان های تمثیلی و رمزی عطار، معلوم می­شود که مشرب عرفانی وی «وحدت وجودی» است، لذا تطابق کامل و یگانگی حقیقی بین صفات و ذات خداوند، در آثار وی کاملا مشهوداست. همین ویژگی، آثار عطار را منشور اسمای الهی قرار داده که اغلب آن­ها را به کمک تمثیل های کوتاه و به گونه ی رمز و اشاره بیان کرده است.

آثار عطار, اسمای الهی, تمثیلی و لفظی