رضا محمدی - موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، معاونت سرارود، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران
کیانوش چقامیرزا - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده مهندسی کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی کرمانشاه
دیبا اکبری - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده مهندسی کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی کرمانشاه
همایون امیری - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده مهندسی کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی کرمانشاه
مهدی گراوندی - موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، معاونت سرارود، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران
سعید عباسی - گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی کرمانشاه

مقدمه: آگاهی از تنوع ژنتیکی در گونه های زراعی می تواند نقش مهمی در بهر برداری از منابع ژنتیکی داشته و باعث توسعه و گسترش کشت ارقام زراعی در مناطق تحت تنش خشکی گردد. شناسایی و استفاده از نشانگرهای آگاهی بخش مرتبط با صفات آگرو-فیزیولوژیک جهت استفاده در برنامه های به نژادی و انتخاب به کمک نشانگر، در این زمینه از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. مواد و روش ها: این تحقیق، به منظور بررسی ارتباط نشانگرهای SCoT با صفات آگرو-فیزیولوژیک در ژرم پلاسم اصلاح شده گندم دوروم انجام شد. بدین منظور ۲۲۰ ژنوتیپ گندم دوروم دریافتی از مرکز بین المللی تحقیقات کشاورزی برای مناطق خشک (ایکاردا) و مرکز بین المللی اصلاح ذرت و گندم (سیمیت) طی دو سال زراعی متوالی (۹۷-۱۳۹۶ و ۹۸-۱۳۹۷)  از لحاظ صفات زراعی، فنولوژی و فیزیولوژیکی ارزیابی شدند. همچنین ژرم پلاسم مورد بررسی با استفاده از پنج آغازگر SCoT تعیین ژنوتیپ شد. به منظور شناسایی نشانگرهای آگاهی بخش مرتبط با هر صفت از روش تجزیه رگرسیونی استفاده گردید.یافته ها: بر اساس نتایج حاصل، تنوع قابل توجهی از لحاظ صفات آگرو-فیزیولوژیک و نشانگرهای SCoT در ژرم پلاسم مورد بررسی، مشاهده گردید. بیشتر ژنوتیپ های با منشاء مرکز بین المللی تحقیقات کشاورزی برای مناطق خشک (ایکاردا)، دارای خصوصیات عملکرد بالا و مقادیر بالای وزن هزار دانه، شاخص نرمال شده اختلاف پوشش گیاهی، ارتفاع بوته و طول پدانکل، نسبت به اغلب ژنوتیپهای با منشاء مرکز بین المللی اصلاح ذرت و گندم (سیمیت) با خصوصیات تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا رسیدن فیزیولوژیک و دمای کانوپی بیشتر، قابل تفکیک بودند. نتایج حاصل بیانگر این موضوع است که لاین های با منشاء ایکاردا، احتمالا واجد صفات و ویژگی های تحمل خشکی هستند که ممکن است لاین های با منشاء سیمت فاقد آن باشند. بر اساس نتایج تجزیه ارتباط، ۱۳ جایگاه ژنی، هر یک حداقل با سه صفت مرتبط بودند که این می تواند بیانگر اهمیت این نشانگرها در بهبود کارایی انتخاب والدین در برنامه اصلاحی گندم دوروم باشد. شش جایگاه آگاهی بخش (SCoT۲۵-۶۸۰، SCoT۲۴-۱۴۰۰، SCoT۱۶-۸۴۵، SCoT۳۳-۷۸۰، SCoT۱۶-۹۶۵ و SCoT۱۶-۸۴۵) به عنوان نشانگرهای تکرارپذیر شناسایی شدند که می توان آن‎ها را به‎عنوان نشانگرهای نامزد، به منظور اسکن ژنوم برای برخی از صفات مرتبط مورد توجه قرار داد.نتیجه گیری: براساس نتایج حاصل، تنوع قابل توجهی بر اساس داده های فنوتیپی و مارکر SCoT در ژرم پلاسم مورد بررسی گندم دوروم مشاهده گردید که می تواند در برنامه اصلاحی گندم دوروم مورد توجه قرار گیرد. این اطلاعات برای گروه بندی ژرم پلاسم و تعیین گروه های مختلف فنوتیپی و ژنوتیپی، توسعه ژنوتیپ های با عملکرد بالا و استفاده در برنامه های دورگ گیری ارزشمند می باشد.

تنوع فنوتیپی, ژرم پلاسم, شرایط دیم, گندم دوروم, نشانگرهای آگاهی بخش