عیسی محمدی زیدی - Associate Professor, Social Determinants of Health Research Center, Research Institute for Prevention of Non-Communicable Diseases, Qazvin University of Medical Sciences, Qazvin, Iran
هادی مرشدی - Associate Professor, Social Determinants of Health Research Center, Research Institute for Prevention of Non-Communicable Diseases, Qazvin University of Medical Sciences, Qazvin, Iran
بنفشه محمدی زیدی - Professor Assistant, Department of Nursing and Midwifery, Tonekabon Branch, Islamic Azad University, Tonekabon, Iran
محمدرضا ملکی - Assistant Professor, Social Determinants of Health Research Center, Research Institute for Prevention of Non-Communicable Diseases, Qazvin University of Medical Sciences, Qazvin, Iran

سابقه و هدف: منبع کنترل سلامت به عنوان متغیری روان شناختی، نقش موثری در پیش بینی رفتارهای خودمراقبتی در بیماران دیابتیک دارد و مداخلات با تمرکز بر تقویت این متغیر اثربخشی آموزش ها را ارتقا می دهند. هدف این مطالعه تعیین اثربخشی مداخله آموزشی مبتنی بر منبع کنترل سلامت بر خودکارآمدی، خودمراقبتی و شاخص های متابولیکی بیماران دیابتیک بود. مواد و روش ها: در این مطالعه تجربی، ۸۴ نفر از بیماران مبتلا به دیابت تحت پوشش مراکز جامع مراقبت سلامت شهر قزوین با استفاده از نمونه گیری تصادفی چندمرحله ای، به طور یکسان، به گروه های تجربی و کنترل تخصیص یافتند. برنامه ی آموزشی مبتنی بر منبع کنترل سلامت شامل دو جلسه مشاوره فردی و سه جلسه آموزش گروهی ۴۵دقیقه ای بود. ابزار گردآوری داده ها شامل سوالات دموگرافیک، پرسش نامه خلاصه فعالیت های خودمراقبتی دیابت (توبرت و همکاران)، مقیاس سنجش خودکارآمدی (روحانی و همکاران)، پرسش نامه ی منبع کنترل سلامت چندوجهی (مشکی و همکاران) و سنجش قند خون ناشتا (FBS) و هموگلوبین گلیکوزیله (HbA۱c) بود. داده ها با نرم افزار SPSS ۲۵.۰ و آزمون های کای اسکوئر، تی مستقل و آنالیز آنکووا تجزیه وتحلیل شدند. یافته ها: میانگین خودکارآمدی، حیطه های منبع کنترل سلامت و نمره کل خودمراقبتی به همراه ابعاد آن بعد از کنترل اثر متغیر پیش آزمون، در گروه تجربی، به طور معنی داری بهبود یافت (۰/۰۵>P). هم‎ چنین، میانگین شاخص های متابولیکی HbA۱c (از ۱/۸۲±۷/۴۶ به ۱/۲۳±۶/۱۴) و FBS (از ۵۶/۶۳±۱۵۴/۸ به ۴۰/۱۹±۱۱۵/۵) در گروه تجربی، بعد از کنترل اثر متغیر پیش آزمون، کاهش معنی داری یافت (۰/۰۰۱>P). استنتاج: طراحی مداخلات آموزشی با تمرکز بر تقویت منبع کنترل سلامت می تواند به بهبود خودکارآمدی، رفتارهای خودمراقبتی و کاهش قند خون در بیماران دیابتیک منجر شود.

diabetes, health locus of control, self-efficacy, self-care, behavior change, دیابت, منبع کنترل سلامت, خودکارآمدی, خودمراقبتی, تغییر رفتار