محمد رستمی - دکتری عمران آب
مهدی مقصودی - کارشناس ارشد مهندسی آب ، شرکت مهندسین مشاور سازه پردازی ایران
محمود افسوس - کارشناس ارشد مهندسی آب ، مدیر بخش گروه آب و محیط زیست شرکت

بطور معمول در کشورمان پهنه بندی سیلاب و تعیین حد بستر رودخانه ها بر اساس مدلسازی هیدرولیک جریان در شرایط یک بعدی و با استفاده ازمدل HEC-RAS بدست می آید. انجام چنین فرآیندی در رودخانه های واقع در محدوده های کوهستانی و یا نیمه کوهستانی از مشکلاتکمتری برخوردار است و نتایج حاصله تطابق نسبتاً مناسبی با نتایج مشاهده شده دارد. با ورود رودخانه به مناطق هموار و دشتی و شکلگیریسیلابدشت با وسعتی بیش از وسعت مقطع اصلی رودخانه همواره مدلسازی در راستای تعیین حد بستربا مشکلاتی مواجه می باشد. علت این مسئله را می توان پخش جریان در راستایی غیر از راستای طولی رودخانه و بعضاً عدم برگشت سیلاب خروجی از مقطع اصلی جریان به داخل رودخانه اشاره نمود که در صورت استفاده از مدلهای یک بعدی، شبیه سازی پدیده مذکور نیازمند بکارگیری راهکاری مناسب می باشد. در این مطالعه پهنه بندیسیلاب و تعیین حد بستر رودخانه حله از جمله رودخانه های استان بوشهر که در یک منطقه هموار و دشتی واقع گردیده انجام شده است. بررسیاولیه نقشه های توپوگرافی محدوده مورد مطالعه نشان می دهد که وجود تالاب حله در ساحل چپ رودخانه و همچنین زهکش آبهای سطحی مناطق مجاور در ساحل راست رودخانه موجب گردیده تا رودخانه حله در بخش عمده ای از مسیر در خط الراس قرار گیرد. همین مسئله موجبگردیده تا در سیلابهای با دوره برگشت بالاتر از 01 ساله، بخش عمده ای از جریان از مقطع رودخانه سرریز و از دسترس رودخانه به دلیل ورود بهتالاب حله و همچنین زهکش مذکور خارج گردد. به عبارتی رودخانه از بالادست به سمت پایین دست روند کاهشی را در میزان دبی سیلاب تجربه نموده است. شبیه سازی چنین شرایطی با استفاده از مدلهای یک بعدی مستلزم تعیین محلهای واقعی خروج جریان و همچنین تعیین میزان دبیسرریزی می باشد. برای این منظور و جهت فائق آمدن بر محدودیتهای مدلهای یک بعدی اقدام به مدلسازی دو بعدی جریان با استفاده MIKE21 و تلفیق نقشه های کوچک و بزرگ مقیاس گردید تا بتوان محل واقعی سرریز جریان و جهت حرکت آن را تعیین و با معرفی آن به مدل یک بعدی تهیه شده از نقشه کوچک مقیاس اقدام به تعیین پهنه سیلاب و در نتیجه حد بستر با دقت مناسبتر گردد

رودخانه دشتی، رودخانه حله، حد بستر، HEC-RAS ، MIKE21