خدیجه محمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
علی کاظمی پور - استادیار، گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.
مهدی مهیجی - استادیار، گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
روح الله عبدالشاهی - دانشیار، گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

هدف: ریشک باعث افزایش فتوسنتز و کاهش خسارت پرندگان می شود و در انتشار بذر گونه های وحشی نقش ویژه ای ایفا می نماید. با وجود این در مورد نقش آن در افزایش و یا کاهش عملکرد در شرایط زراعت آبی اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد. هدف این پژوهش بررسی تاثیر ریشک بر صفات مهم زراعی مانند تعداد دانه در سنبله، وزن ۱۰۰۰ دانه و زودرسی بود و بدین منظور لاین تقریبا ایزوژن (NIL) در زمینه ژنتیکی رقم روشن برای صفت ریشک ایجاد و نقش این صفت در عملکرد و اجزای عملکرد بررسی گردید. مواد و روش ها: در پژوهش حاضر در یک برنامه ۱۰ ساله به نژادی (از سال ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۹)، ریشک داری با استفاده از روش تلاقی برگشتی از رقم مهدوی به روشن منتقل شد. در نسل دوم تلاقی برگشتی پنجم (BC۵F۲) نتاج ریشک دار و بدون ریشک (لاین های ایزوژن با زمینه ژنتیکی روشن) گزینش شدند. لاین های ایزوژن همراه با والدین تلاقی (روشن و مهدوی) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با پنج تکرار در سال زراعی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ در شرایط زراعت آبی کرمان مورد ارزیابی قرار گرفتند.نتایج: در این پژوهش انتقال ریشک از رقم مهدوی به رقم روشن با موفقیت انجام شد. نتاج روشن ریشک دار با تراکم زراعی (۳۰۰ بوته در متر مربع) مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد از ۱۶ صفت مهم زراعی مورد ارزیابی فقط تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله و ارتفاع بوته تحت تاثیر ریشک قرار گرفت. ریشک باعث افزایش عملکرد رقم روشن به میزان ۸۲۰ کیلوگرم در هکتار شد، ولی این افزایش معنی دار نبود. لاین روشن ریشکدار نسبت به روشن ۲۶% تعداد دانه در سنبله بیشتری تولید کرد. افزایش ۱۲ درصدی تعداد سنبلچه در سنبله لاین ریشک دار نیز افزایش تعداد دانه در سنبله را تایید می نماید. لاین ایزوژن ریشک-دار نسبت به رقم روشن به طور متوسط ۱۲ سانتی متر ارتفاع بیشتری داشت که ۶ سانتی متر آن به خاطر طول ریشک بود. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد ریشک داری نه تنها تاثیر منفی بر عملکرد گندم در شرایط آبی ندارد، بلکه با افزایش تعداد دانه در بوته می تواند باعث افزایش عملکرد شود. به دلیل کاهش خسارت پرندگان، لاین امیدبخش ایجاد شده می تواند جایگزین مناسبی برای رقم روشن باشد.

به نژادی گندم, پاسخ همبسته, لاین های ایزوژن, عملکرد دانه