مسعود باباییان - دانشجوی دکتری، گروه جنگل شناسی و اکولوژی جنگل، دانشکده علوم جنگل، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
داوود آزادفر - دانشیار، گروه جنگل شناسی و اکوژی جنگل، دانشکده علوم جنگل، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
محمدهادی پهلوانی - دانشیار، دانشکده تولیدات گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
زهره سعیدی - دکترای جنگل داری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
محمدحسین ارزانش - استادیار پژوهش، بخش تحقیقات آب و خاک، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان، گرگان، ایران

مطالعه تنوع جغرافیایی در درون گسترشگاه بومی هر گونه جنگلی، اولین گام منطقی برای مطالعات ژنتیکی است. بادامک (Amygdalus scoparia Spach) گونه­ ای چندمنظوره با دامنه پراکنش گسترده در بیشتر نواحی رویشی ایران است. به­ منظور بررسی تنوع جغرافیایی این گونه، ۱۹ صفت زیست­ سنجی بذر، برگ و نونهال از هفت جمعیت طبیعی آن در استان فارس اندازه­ گیری و مقایسه شد. بر اساس نتایج، تفاوت­ های معنی­ داری بین جمعیت­ های مورد مطالعه و برای کلیه صفات مورد بررسی مشاهده شد. وزن ۱۰۰دانه، مساحت برگ و تعداد ساقه بیشترین تنوع را بین صفات مورد مطالعه نشان دادند. صفات بذر همبستگی مثبت و معنی­ داری را با میانگین بارندگی سالانه نشان دادند. همبستگی بین صفات زیست­ سنجی و عامل های ژئوکلیماتیک نشان از وجود تنوع کلاینی در بعضی از صفات بذر و برگ داشت. ابعاد برگ نونهال­ ها به ­تدریج از جمعیت شمال به جنوب و ارتفاع نونهال ها از جمعیت شرق به غرب استان فارس کاهش یافت. این بدان معنی است که گیاه در مرحله نونهالی، تنوع دوسویه ­ای را با عرض و طول جغرافیایی نشان می ­دهد. تجزیه به مولفه­ های اصلی و تجزیه خوشه­ ای، جمعیت­ ها را در چهار گروه مجزا قرار داد و جمعیت­ های نواحی با بارندگی زیاد را از جمعیت های نواحی با بارندگی کم جدا کرد. همچنین، نتایج نشان داد که بادامک از راهکارهای سازشی در پاسخ به کمبود آب استفاده می­ کند.

پروونانس, تنوع درون گونه ای, تنوع کلاینی, صفات زیست سنجی