رضا نجف زاده - گروه علوم سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی

در منظومه نظری اسپینوزایی، بر پایه نظریه طبیعت، گونه ای نظریه حق و قانون نیز تدوین می شود که مبنایی برای عقل باوری و انسان باوری خاص این فلسفه سیاسی جمهوری خواهانه تمهید می کند. این فلسفه حق و قانون بر متافیزیک قدرت تکیه دارد و ناظر به «انبوه خلق» و «امر مشترک» است. این فلسفه حق و قانون، یکی از وجوه منحصربه فرد فلسفه عملی او است. نظریه حق «اسپینوزا» که در رساله سیاسی او به روشنی تقریر شده، چنین است: هرچه قدرت افزایش یابد، حق هم افزایش می یابد و از آنجا که اجتماع یا امر مشترک موجد قدرت بیشتر است، موجد حق بیشتر هم است. این وجه منحصربه فرد فلسفه عملی اسپینوزا البته از جهاتی بر برخی جنبه های نظریه های قدیم حق و قانون تکیه دارد. به عبارتی نظریه حق و قانون اسپینوزایی، یکی از پیوندگاه های اسپینوزا با سنت های قدمایی است. نظریه اسپینوزایی حق و قانون بر «قدرت» تکیه دارد و ناظر به «انبوه خلق» و «امر مشترک» است.

حق میل طبیعت قانون طبیعی الهیات سیاسی رحمت