یوسف گرجی بحری - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران
ارسلان همتی - کارشناس تحقیقات جنگل، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان
رضا مهدوی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران

تنک کردن از مهمترین عملیات پرورشی جنگل است که هدف آن افزایش رشد و بهبود کیفیت درختان می باشد. با این هدف، در سال ۱۳۶۸ جنگل ۱۸ ساله کاج تدا به مساحت ۵/۱ هکتار با فاصله کاشت ۲×۳ متر در ناحیه پیلمبرای گیلان (حوزه شرکت جنگل شفارود، چوکا) انتخاب و به مدت پانزده سال (۱۳۶۸ تا ۱۳۸۳) تنک ملایم (سه سال یکبار و برداشت ۱۵ درصد از سطح مقطع برابر سینه) و شدید (پنج سال یکبار و برداشت۳۰ درصد از سطح مقطع برابرسینه) و تیمارشاهد (بدون برداشت) در آن اجرا شد. چارچوب طرح بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار و در هر تکرار دو تیمار تنک ملایم و شدید و یک تیمار شاهد (در کل ۱۲ قطعه نمونه یک هزارمترمربعی) بود. طی پانزده سال و طبق اصول و مبانی کاربردی علم جنگل شناسی از ۱۴۶۴ اصله درخت، تعداد ۷۲۵ اصله قطع، حجم یابی و از عرصه جنگل خارج گردید. یافته های این تحقیق نشان داد که با فاصله کاشت یاد شده، ۱۰-۸ سالگی مناسب ترین سن برای اجرای اولین تنک کردن می باشد. آزمونهای آماری نشان داد که هر دو شدت تنک اثر یکسان داشتند و میانگین قطر، ارتفاع و سطح مقطع برابر سینه درختان و در نتیجه رویش جنگل را افزایش داده اند و تفاوت میانگین ها در هر دو تیمار با تیمار شاهد در سطح ۵ درصد معنی دار است. در این مدت بر قطر درختان در تیمار تنک ملایم ۶۸ درصد و تیمار تنک شدید۷۲ درصد و اندازه ارتفاع به ترتیب ۵/۵۳ و ۹/۵۶ درصد افزوده شد و به علاوه کیفیت بیشتر درختان از درجه ۳ و ۲ به درجه یک بهبود یافت. در این تحقیق دو معادله حجم برای درختان جوان و میانسال ارائه شد که برای برآورد حجم درختان کاج تدا در ناحیه مورد بررسی کاربرد دارد. میانگین رویش حجمی کاج تدا در گیلان با انجام عملیات پرورشی تنک کردن ۷/۱۸ مترمکعب در سال برآورد می شود که با مقایسه آن با رویشگاه اصلی در ایالات متحده آمریکا در درجه مرغوبیت خوب تا عالی قرار می گیرد. در کل و با توجه به سازگاری، زادآوری طبیعی فراوان و مقاومت در برابر آفات و بیماریها، این کاج به عنوان موفق ترین گونه سوزنی برگ برای جنگل کاری در ناحیه جلگه ای گیلان به ویژه زمینهای با خاک سنگین معرفی می گردد تا بخشی از نیاز چوبی کشور تامین شود.

کاج تدا, تنک کردن, رویه زمینی, رشد, محصول, گیلان