آذر گیوکی - دکتری حقوق بین الملل، گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی ، قم ، ایران
مرضیه کرمی - دانشجوی دکتری حقوق بین الملل، گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی ، قائمشهر،ایران

در سال ۲۰۰۹، سازمان بین المللی نظامی واقع در تالین استونی با نام مرکز عالی همکاری دفاع سایبری که در سال ۲۰۰۸ از طرف ناتو به عنوان قطب علمی شناخته شده بود، از گروه بین المللی کارشناسان مستقل جهت نگارش دستور العملی در خصوص قانون حاکم بر جنگ سایبری دعوت به عمل آورد. دستورالعمل حقوق بین الملل در خصوص جنگ سایبری یا دستورالعمل تالین، که از روندی کارشناس محور نشات گرفته در پی سند غیر الزام آور جهت بسط قانون موجود به جنگ سایبری و همچنین تلاش جهت شفاف سازی بیشتر اسناد منتشره پیرامون اقدامات سایبری از سوی دولت ها و با توجه خاص به قوانین حقوق بر جنگ و حقوق در جنگ است.دستورالعملهای تالین، کوشیدهاند تا چگونگی اعمال قوانین حقوق بین الملل موجود را در عملیات سایبری، مشخص کنند. اگرچه این دستورالعملها غیرالزامآور هستند، گروه کارشناسان بین المللی به عنوان تدوین کنندگان این اسناد، مدعی شده اند که آنها، قوانین موجود((Lex Lata قابل اعمال در عملیات سایبری را منعکس میکنند. بااینحال، این ادعا به دلیل نقش اساسی چند کشور غربی در فرایند تهیه پیشنویس و غفلت نسبت به دولتهای آسیبدیده در عملیاتهای سایبری، مورد تردید است. این پژوهش، که به روش تحلیلی، به بررسی کیفیت فرایند تهیه پیشنویس دستورالعملها و ترکیب و بیطرفی کارشناسان مربوطه میپردازد، در واقع، بررسی میکند که چگونه ممکن است دستورالعملهای مذکور، بر ایجاد حقوق بین الملل تاثیرگذار باشند. این پژوهش، نتیجه میگیرد که برخی از قواعد مندرج در دستورالعملها با نفوذ ناتو مشخص شده اند و رویه سایر کشورهای درگیر عملیات سایبری را نادیده میگیرند؛ بنابراین، دستورالعملها کلیت رویه دولتی را که باید عامل تعیین کننده در شکلگیری حقوق بین الملل عرفی باشد، نادیده میگیرند؛ همچنین، این پژوهش، استدلال میکند که از آنجا که رویکرد سیاسی در این دستورالعملها دخیل است، نقش علمای حقوق به عنوان دستیاران شناسایی حقوق بین الملل از رهگذر پژوهشهای حقوقی، میتواند به خطر افتد.

عملیاتهای سایبری، حملات سایبری، دستورالعمل تالین، فرایند قانونسازی، حقوق سایبری