علی سلمانی - دانشیار گروه فلسفه هنر، دانشگاه بوعلی سینا، ایران.
سپهر سلیمی - ذانشجوی دکتری فلسفه هنر، دانشگاه بوعلی همدان، ایران.

شلینگ به­دنبال آگاهی تام روح انسان است، از طرفی روح آگاه محصول ذهنیت انسان است، فلذا در طبیعت روحی ناآگاه تدبیر امور می­کند. بنابراین گذار شلینگ از فلسفه ­طبیعت به ایده­آلیسم استعلبایی، در راستای رسیدن به این آگاهی تام است. رسیدن به این آگاهی زمانی میسر می­شود که ]من [ (روح) مراحل مختلفی را طی کند. اولین مرحله متعلق به کار حواس است، سپس مشاهده درونی (عقل نظری) و بعد از آن عقل عملی (اخلاق). هنگام فعالیت عقل نظری، تعین تصور بدون اراده فاعل است، اما عقل عملی عین را مطابق اراده فاعل می­سازد. بنابراین شکافی میان شناخت نظری و شناخت عملی ایجاد می­شود. شلینگ این مسئله را چگونه حل می­کند؟ وی کاملا آگاه است که اگر این شکاف پر شود و عین (محصول عقل عملی) و ذهن (محصول عقل نظری) ادغام شوند، امر مطلق ایجاد می­شود، اما مسئله اصلی چگونگی عینیت یافتن امر مطلق است که فقط آگاهی تام و اراده­ای آزاد قادر به انجام آن هستند. شلینگ چهار مسیر را برای به عینیت رساندن امر مطلق پی ­می گیرد. یقین حسی، عقل نظری، عقل عملی و شناخت امر مطلق به واسطه هنر چهار مسیری هستند که شلینگ پی ­می­گیرد. پر واضح است که تبیین چگونگی عینیت یافتن امر مطلق، باعث فهم بهتر نظام فلسفی شلینگ می­شود. در این مقاله بررسی می­شود که شلینگ میان یقیین حسی، عقل نظری، عقل عملی (اخلاق) و هنر کدام یک را سازوکاری مناسب­تر برای عینیت بخشیدن به امر مطلق می­داند؟ چرا؟ و دلیل استفاده شلینگ از مفهوم نبوغ در نظام استعلایی­اش چیست؟

شلینگ, ایده آلیسم استعلایی, نبوغ, زیبایی هنری, امر مطلق