احسان علی اکبری بابوکانی - کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق دانشگاه امام صادق علیه السلام
محسن شاکری - کارشناس ارشد حقوق خصوصی دانشگاه امام صادق علیه السلام
نصرالله شاملی - استاد دانشگاه اصفهان

با توجه به این که، با مرگ انسان بسیاری از حقوق وی قطع می شود و او تکوینا فاقد هرگونه اختیار و توانایی و تسلط نسبت به خویش می گردد و همچنین از جهت شرعی و عرفی رعایت احترام میت و حفظ حرمت او واجب می باشد، این سوال پیش می آید که، آیا اساسا انسان این اختیار و قدرت شرعی را دارد، که بتواند نسبت به تصرف در جسمش بعد از مرگ و به نحو برداشت اعضا از پیکرش جهت پیوند تصمیم گیری نماید و آیا می تواند در این باره وصیت کند؟ همچنین در ادامه این سوال مطرح می شود، که آیا اولیاء میت نیز نسبت به جسد مولی علیه دارای حق تصرف و حق تصمیم گیری می باشند و آیا رضایت آن ها در این باره نقش و مدخلیت دارد؟ جهت پاسخ به این سوالات مساله را در دو مبحث وصیت و ولایت مورد بررسی قرار می دهیم. چراکه ماده واحده قانون «پیوند اعضای بیماران فوت شده یا بیمارانی که مرگ مغزی آن ها مسلم است» مصوب سال ۱۳۷۹، وصیت بیمار یا موافقت ولی میت را شرط دانسته است. دایان نیز بین دیدگاه موافقین برداشت عضو از میت بنا بر وصیت وی، و دیدگاه مخالفین این کار، از نظر مبنایی، اختلاف ماهوی و تفاوت ریشه ای یافت می شود. ولی شرعی دارای حق تصرف در جسم و اعضای مولی علیه به نحوی که بتواند اجازه برداشت عضو را بدهد، نمی باشد و اذن اولیاء میت کاشف از اذن و رضایت صاحب عضو می باشد، لذا این اذن نافذ و معتبر بوده، به عنوان مجوز برداشت عضو محسوب می شود.

وصیت, رضایت, ولی شرعی, برداشت عضو, میت