نادر چاپارزاده - استاد گروه زیست شناسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
نیره عبادی - دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه زیست شناسی علوم گیاهی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرند
کمال الدین دیلمقانی - استادیار گروه زیست شناسی علوم گیاهی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرند
لیلا زرندی میاندوآب - استادیار گروه زیست شناسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

در این تحقیق تغییرات متابولیتی و یونی که با افزایش سن برگ در گیاه اسفندک اتفاق می افتد بررسی شدند. برای مطالعه این تغییرات، ۵ نمونه برگی از راس به سمت پایه شماره گذاری شدند که مرحله جوانی تا بلوغ برگی را نشان می دهند، مورد سنجش قرار گرفتند. به هنگام بلوغ علاوه بر تفاوت های ظاهری، برخی نشانگرهای فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی نیز تغییر می یابند. این بررسی ها بر پایه طرح آماری کاملا تصادفی و تجزیه آماری داده ها به وسیله نرم افزار SPSS۱۶  صورت پذیرفت. نتایج نشان داد که افزایش سن برگ سبب کاهش غلظت رنگدانه های فتوسنتزی می شود. همچنین میزان پروتئین، قندهای محلول و پرولین روند کاهشی منظم و معنی داری در بین موقعیت های برگ از راس ساقه را نشان داد. یون های منیزیم، سدیم، پتاسیم و فسفر در برگ های اولیه از راس ساقه و یون کلسیم در اندام های مسن بیشترین مقدار را نشان دادند. به نظر می رسد اسفندک با ایجاد تعادل در بیوسنتز و تجزیه رنگدانه ها بخوبی توانسته است سیستم فتوسنتزی خود را در محیط دشوار رشدش حفظ کند. بالا بودن محتوای متابولیت ها و یون های مهم در برگ های جوان نشان دهنده بسیج عوامل در حفاظت از برگ های حساس این گیاه می باشد. بنابراین اسفندک تمام مشخصه های لازم جهت کشت و پرورش در نواحی بیابانی بدون کاهش عملکرد را دارد.

اسفندک, سن برگ, نشانگرهای فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی, رنگدانه های فتوسنتزی, پرولین