رضا منظمی باقرزاده - دانشجوی دکتری زمین شناسی اقتصادی دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناس ارشد س
حسن میرنژاد - پردیس علوم، دانشکده زمین شناسی، دانشگاه تهران، ایران
پونه اشبک - کارشناس ارشد زمین شناسی اقتصادی، دانشگاه تهران، ایران

لیستونیت ها عمدتا در زون های افیولیت- آمیزه رنگین- فلیش و در مجاورت بلافصل سنگهای اولترامافیک و مافیک دگرسان شده توسط محلولهای گرمابی، تشکیل شد هاند. در شرق ایران گستردگی رخنمونهای لیستونیتی قابل توجه است و به طور مفصل در منطقه هنگران (جنوب مختاران) این مجموعه سنگها مورد مطالعه قرار گرفته است. لیستونیت های منطقه مورد مطالعه به لحاظ سنگ شناسی به سه دسته اصلی تقسیم می شود: 1- تیپ کربناتی 2- تیپ کربناتی- سیلیسی و 3- تیپ سیلیسی برشی همراه با سولفید ± اکسید- هیدروکسیدهای آهن. مقدار طلا در این نوع سنگها پایین است و بالاترین مقدار آن در لیستونی تهای تیپ سیلیسی برشی همراه با سولفید و اکسیدهای آهن مشاهده شده است. حداکثر اندازه دانه های طلا در لیستونیت های سیلیسی برشی سولفیددار به 100 میکرون می رسد و .( غالبا همراه با سولفیدها و بالاخص با پیریت همراه است (منظمی باقرزاده، 1386 آنالیز نقطه ای (الکترون میکروپروب) کانیها نشان می دهد که سولفیدهای موجود عمدتا پیریت، مارکاسیت، براوویت و کالکوپیریت هستند و غالب پیریت ها به مارکاسیت دگرسان شده اند. کربنات های غالب، دولومیت و منیزیت می باشد. قدیمی ترین کانیهای ب هوجود آمده در لیستونیت کربناتی- سیلیسی و کربناتی این منطقه، کربنات ها (عمدتا دولومیت و منیزیت) و سولفیدها (غالبا پیریت) می باشد. کوارتز اغلب به صورت رگچه های سیلیسی مشاهده می شود و همراه با کانی های ثانویه حاصل از دگرسانی کربنات ها و سولفیدها، جزء فازهای تأخیری کانی سازی محسوب می گردند.وجود کانی شاخص براوویت با زونینگ آشکار که در اثر تغییرات متناوب نیکل حاصل شده است در لیستونی تهایمنطقه حاکی از تغییرات فیزیکوشیمیایی متناوب در سیال گرمابی است.مطالعه ایزوتوپ های پایدار کربن و اکسیژن در لیستونیت های هنگران نشان می دهد که احتمالا کربنات های اولیه،منشأ عمیق اقیانوسی داشته که پس از تشکیل مجموعه های افیولیتی در سطح قرار گرفته و تحت تأثیر سیالاتگرمابی، کانیهای کربناتی در سنگ میزبان سرپانتینیتی و یا لیستونیتی جایگزین شده اند. بر اساس شواهد حاصل ازمطالعه ایزوتوپ گوگرد کانی های سولفیدی چنین ب هنظر می رسد که خاستگاه فلزات پایه و گرانبها همچون طلا، نقره،مس، جیوه، آرسنیک، توده های نفوذی جوان موجود در منطقه می باشد. با این تفاسیر می توان منشأ طلا و عناصر همراهدر محیط احیایی سیال H2S - را به سنگهای گرانیتی واقع در جنوب منطقه نسبت داد. انتقال طلا غالبا با کمپلکسگرمابی صورت گرفته است. نتایج حاصل از مطالعه سیالات درگیر در لیستونیت های هنگران نشان می دهد که محیطمتغیر بوده و درجه حرارت سیال را حداکثر pH سیال گرمابی مؤثر بر سنگ میزبان عمدتا قلیایی با شوری پایین وºc140 نشان می دهد.