فرزاد آبکار - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز،
یعقوب دین پژوه - استاد، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

هدف اصلی این مطالعه ، بررسی روند تغییرات سری های زمانی بارش، تبخیر-تعرق پتانسیل گیاه مرجع (ET۰) و شاخص خشکی (AI) طی دوره آماری ۳۰ سال (۲۰۲۱-۱۹۹۱) در سه ایستگاه استان اردبیل می باشد. دادههای مورد استفاده شامل بارش، میانگین حداکثر دما، میانگین حداقل دما، رطوبت نسبی ، ساعت آفتابی واقعی و سرعت باد می باشد. شاخص AI به صورت نسبت P/ET۰ تعریف گردید. ET۰ با روش پنمن مانتیس محاسبه شد. روند تغییرات هر یک از سه سری بارش، ET۰ و AI با روشهای ناپارامتری من کندال (MK) و اسپیرمن تحلیل شد. شیب خط روند با روش تخمین گر شیب سن محاسبه شد. سطوح معنی داری ۱، ۵ و ۱۰ درصد برای آزمون روند استفاده شد. نتایج نشان داد که با روش MK روند تغییرات بارش به جز ایستگاه اردبیل که دارای روند نزولی و معنی دار (۰۵.۰(α< بود، در سایر ایستگاهها معنی دار نبود. روند تغییرات بارش با روش اسپیرمن نتیجه مشابهی با روش MK داشت . روند تغییرات ET۰ در هر سه ایستگاه صعودی و بسیار معنی دار بود. بیشترین روند صعودی متعلق به پارس آباد با Z=۵.۰۱ حاصل شد. روند تغییرات شاخص AI در هر سه ایستگاه منفی و در ایستگاه اردبیل نزولی و بسیار معنی دار بود. روش اسپیرمن ، روند تغییرات ET۰ و AI را مشابه با روش MK نتیجه داد. نتایج نشان داد شیب خط روند بارش در اردبیل ۱۸/ ۲- میلی متر در سال می باشد. این شیب برای ET۰ ایستگاهها ما بین ۷۸/۲ میلی متر در سال برای اردبیل تا ۳۶/۴ میلی متر برای پارسآباد تغییر می کند. شیب شاخص AI در هر سه ایستگاه منفی و ما بین ۰۰۱/۰- در پارسآباد تا ۰۰۳/۰- در اردبیل تغییر می کند. بنابراین ، می توان نتیجه گرفت در کل ، بارش استان اردبیل روند نزولی داشته و سری ET۰ در این استان دارای روند صعودی می باشد. مقدار شاخص AI نیز در این استان به مرور زمان کاهش یافته و روند نزولی نشان می دهد. کاهش بارندگی و افزاش ET۰ زنگ خطر را برای مدیران صنعت آب به صدا درآورده است . استفاده بهینه از منابع آب این استان برای استفاده پایدار از منابع آب ضرورت دارد.

اقلیم نیمه خشک ، خشکی ، شاخص AI، Mann-Kenedal، .Spearman