علیرضا کلاهی - دانشجوی دکتری دانشگاه صنعتی شریف- دانشکده مهندسی و علم مواد
عباس اکبرزاده - دانشیار دانشگاه صنعتی شریف- دانشکده مهندسی و علم مواد

تولید مواد با ساختارهای بسیار ریزدانه به دلیل خواص مکانیکی ویژه آنها در سالهای اخیر اهمیت فراوانی یافته است. روش نورد انباشتی ورقهای چند لایه (ARB) در دهه گذشته توسعه یافته و با اعمال کرنشهای بزرگ ساختار بسیار ریز دانه و مستحکم حاصل می گردد. در این پژوهش یک نوع فولاد Ti-IF با استفاده از روش ARB در دمای 500 درجه سانتیگراد تا کرنش معادل 4/8 تغییر شکل داده شد. جهت مقایسه این روش با سایر روشهای متداول شکل دهی، نمونه هایی با کرنش های مشابه با ARB با روش نورد گرم تغییر شکل داده شدند. ریز ساختار و تکسچر با استفاده از روش پراش الکترونهای برگشتی (EBSD) مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج بررسی ها نشان میدهد که در هر دو روش با افزایش کرنش، اندازه دانه ها به تدریج ریز شده و دانه های فرعی به دانه های اصلی تبدیل می گردند. به دلیل مشابهت شرایط تغییر شکل، اندازه دانه ها در کرنش یکسان در هر دو روش مشابه می باشد. با این حال تفاوت هایی نیز بین ساختارهای نمونه ها مشاهده می شود. نمونه های ARB دارای اندازه دانه های یکنواخت بوده و فاقد باندهای برشی هستند در حالی که در نمونه های نورد گرم دانه های بسیار کشیده شده و بلند در ساختار وجود دارند و باندهای برشی نیز به وضوح دیده میشوند. فرآیند ARB به علت وجود توزیع پیچیده ای از کرنش برشی در ضخامت ورق موجب تضعیف تکسچر های فیبری ND و RD می گردند. ضعیف بودن تکسچر فیبری ND از ایجاد باندهای برشی جلوگیری نموده و دانه های بسیار کشیده شده نیز که معمولا دارای تکسچر فیبری RD هستند به علت تضعیف این فیبر در اثر ARB، به وجود نمی آیند.

فرآِند ARB، نورد گرم، فریت بسیار ریز دانه، EBSD، فولاد Ti-IF