نجف الهیاری فرد - پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری

اخلاق زیستی برای اولین بار در سال 1971 از سوی ون رنسلر پاتر در کتابی تحت عنوان اخلاق زیستی پلی بسوی آینده با مضمونی درباره ضرورت چهارچوب جدید برای حفظ و نگاهداشت محیط زیست مطرح شد. اخلاق زیستی در ابتدا در گرایشهای علمی زیست پزشکی بکاربرده شد، اما با گذشت زمان از سوی دانشمندان مختلف دیگری مورد توجه قرار گرفت و گستره کاربرد آن وسعت یافت، به گونه ای که امروزه این واژه همپوشانی زیادی با اخلاق زیست- محیطی یافته است. اخلاق زیستی شامل سه ساحت اخلاق زیست محیطی، جنبه های اخلاقی زیست فناوری و اخلاق پزشکی است. با ظهور زیست فناوری در دهه 70 و رشد و توسعه آن در حوزههای مختلف در دهه و سالهای اخیر، یکی از دغدغه های مهم دانشمندان زیست فناوری رعایت ملاحظات اخلاق زیستی است. یکی از بروندادهای مهم زیست فناوری در حوزه کشاورزی، تولید گیاهان تراریخته با قابلیتهای مختلف مقاومت به آفات و تنشهای زیستی و محیطی، افزایش کمی و کیفی و بهره وری مواد غذایی است که با سرعت قابل توجهی در سطح کشورهای مختلف جهان در حال گسترش است. آنچه در این تحقیق بررسی شده است ملاحظات اخلاق زیستی گیاهان دستورزی شده ژنتیکی می باشد. جنبه های اخلاقی گیاهان دستورزی شده ژنتیکی شامل سه دسته است: الف - بررسی اخلاقی دستورزی های ژنتیکی، ب- مخاطرات احتمالی دستورزی های ژنتیکی و ج- سوء استفاده محتمل از نتایج دستورزیهای ژنتیکی. در این مقاله این جنبه های اصلی مذکور و سایر موضوعات مربوط مانند استفاده ایمن و اخلاقی از موجودات تراریخته، توانایی بالقوه و بالفعل موجودات تراریخته در رفع مشکلات بشر، تاثیر بر سلامت اجتماعی، مخاطرات و فواید زیست محیطی و تنوع زیستی تبیین و مرور شده است.

ژنتیک، اخلاق زیستی، موجودات تراریخته GMOs