علی شهیدی - استادیار دانشگاه بیرجند،
محسن احمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد

در مناطق خشک و نیمه خشک باران مهمترین منبع تأمین آب به شمار میرود. متاسفانه این منبع خدادادی به علت پوشش فقیر و شرایط منطقه معمولاً به سیلاب تبدیل شده و خساراتی در پی دارد. در مناطق خشک و نیمه خشک ایراناز گذشته کشاورزان با ایجاد سازههایی در صدد مدیریت سیلاب ناشی از باران برآمدهاند. در منطقه خراسان ایجاد سازههایی مانند بندسار رواج داشته است و پیشینیان با استفاده از این سازهها علاوه بر مهار سیلاب به کشت دیم نیزمیپرداختهاند. علاوه بر روشهای سنتی که هم اکنون نیز استفاده میشود طرحهای تغذیه مصنوعی به عنوان روشی نوین جهت جلوگیری از هدر رفت سیلاب به کار گرفته میشود. در سال 6731 در منطقهی شوراب بیرجند طرح تغذیهمصنوعی به بهرهبرداری رسید. ساکنان محلی نیز از گذشته بندسارهایی در این منطقه ایجاد کرده بودند. با وجود دو طرح ستی و نوین در این منطقه در کنار هم، به علت مشکلات موجود به صورت شایسته از سیلاب استفاده نشده است. از جمله مشکلات طرح سنتی میتوان به: وجود بندسارهای بیدوام در مقابل سیلاب، تملک تعداد محدودی از ساکنان بربندسارهای موجود و حفر چاههای عمیق در منطقه و در نتیجه آن به فراموشی سپردن کشت بندساری، اشاره کرد. از مشکلات طرح نوین میتوان به: رسوب گرفتگی دریچهها و بند انحرافی، استفاده از مصالح نامناسب در ساخت گابیونها وعدم کارایی شیرهای دریچههای رسوبگیر و حقابه کشاورزان اشاره نمود. با ترویج کشت بندساری، گسترش ندسارها و استفاده از زئولیتها و سوپر جاذبها برای بهبود خاک بندسارها، اصلاح دریچههای تخلیه رسوب، رسوبزدایی بند انحرافی، اصلاح سازههای گابیونی، اجرای دریچه تقسیم آب جهت تأمین حقابه کشاورزان و اختصاص بودجه برای تعمیر و نگهداری سالیانه در طرح تغذیه مصنوعی میتوان به صورت بهینه از هر دو طرح به منظور مدیریت و بهرهبرداری از سیلاب استفاده کرد

مدیریت سیلاب بندسار تغذیه مصنوعی بیرجند