محمدرضا حسین نژاد - استادیار گروه مدد دانشگاه علم و صنعت ایران - واحد اراک

استان مرکزی از نگاه ساختاری در پهنه متالوژیک و زون کانه زایی سنندج - سیرجان و زون ماگمای عمومی - دختر از توان مدنی بالایی برخوردار است. معدن‌کاری در استان مرکزی سابقه دیرینه داشته است از طرفی کانی‌های قیمتی و نیز قیمتی چون تورمالین، گارنت، درکوهی ، ژاسپر، زیرکن . غیره در شهرهایی چون سربند، اراک و ساوه درخور توجه است. بررسی‌های اکتشافی انجام گرفته در مناطقی چون خشک در سربند ، قلعه آقا حمید سربند ، نظم آباد اراک ، ذالی بلاغ ، نیوشت و کوه پنگ کوچک خان ساوه حاکی از وجود کانی‌های نیمه قیمتی چون تورمالین، گارنت و ژاسیر است. تورمالین و گارنت های منطقه خشک و سربند در پی آزمایشات ساب و صیقل به دلیل شکستگی‌های داخلی از کیفیت ساب و صیقلی ضعیف تا متوسط برخوردارند لذا به عنوان سنگینی نعمتی از کیفیت مناسبی برخوردار نمی‌باشند . کوارتز در کوهی و کوارتز دودی در منطقه قلعه ، حمید سربند و نظم آباد اراکی دارای ساب و ثروت سیدی خوبی بود اما به دلیل عدم اطمینان از میزان ذخیره در حال حاضر از لحاظ سنگ‌های قیمتی در منطقه بی‌ارزش هستند. تنها کانی نیمه قیمتی به جهت بالا بودن ذخیره و ساب پس از پدیده خود که دارای ارزش اقتصادی است ژاسپرهای منطقه ذالی بالغ ، کوه پنگ کوچک خان و نیوشت ساوه بود که آن‌ها هم از آلتراسیون ژاسپروتید حاصل فعالیت‌های هیدروترمال ناشی شده و به‌صورت باندهای با ضخامت یک متر تشکیل شده‌اند. بررسی بازار فروش ژاسپر در ایران نشان داد که هیچ گونه بازار داخلی مشخصی برای ژاسپر شناسایی نشده است اما ارزش اقتصادی آن در بازارهای خارجی از جمله فرانسه، آلمان، هندوستان، روسیه، ونزوئلا، آمریکا قابل توجه است. در برنامه تولید و فروش ژاسپر می‌تواند منجر به تولید محصولاتی از قبیل نگین، لوح‌های بزرگ و کوچک منقوش، اثرات هندی و مصنوعات سنگی ‌شود.