فائزه زارع - دانشجوی کارشناسی ارشد زبانشناسی دانشگاه علوم و تحقیقات فارس

استعاره ها اعمال ذهنی هستند که در زبان بشر منعکس می شوند و گوینده را قادر می سازند تا مفاهیم کوتاه و خلاصه را تفسیر کنند. از زمان طرح معنی شناسی از سوی برآل (1897)، در کتاب رساله ای درمعنی شناسی استعاره را به منزله ی مسئله ای زبانی مورد توجه قرار گرفت. در نخستین مرحله مطالعات معنی شناختی که جنبه تاریخی داشت، استعاره در اصل به عنوان دلیل ممکن تغییرات مدنظر قرار گرفت (بورشه، 1370: 300). این مقاله با موضوع نقش ایدئولوژی در ترجمه ی استعارات قرآن، در صدد است تا نشان دهد علاوه براینکه ایدئولوژی مترجم در ترجمه های وی نمود دارد، ترجمه های قرآن نیز که ترجمه هایی خاص هستند متأثر از این ایدئولوژی ها می باشند. این تحقیق، تحقیقی کیفی است و شامل بررسی ایدئولوژی و پیش فرض های عقیدتی مترجم در ترجمه ی آیات استعاره و چگونگی عملکرد وی در ترجمه ی این تعبیرات استعاری است که برگرفته از پایان نامه ی کارشناسی ارشد اینجانب می باشد. نگارنده پس ازاثبات وجود نمودهای مختلف ترجمه ی آیات استعاری در پی آن است که این تفاوت ها را ناشی از ایدئولوژی و جهان بینی های مختلف افراد در برخورد با این آیات بیان کند، چنان که برخی آیات را فقط با دانستن تفاسیر و شأن نزول و یا حتی تأویل آنها می توان ترجمه کرد. در زبان شناسی، ایدئولوژی به مجموعه ای از عقاید، برداشت ها و ارزش های نظام بندی که در یک جامعه یا بخشی از آن ساری و جاری است اطلاق می شود (یارمحمدی،1379 :7). انتخاب یا عدم انتخاب واژه ای از میان واژگان ممکن می تواند تحت تأثیر ایدئولوژی (هرچند ناخودآگاه) کنترل شود؛ ملانظر و محقق (2005)، به خوبی نشان می دهند که چگونه مترجمان قرآن به زبان انگلیسی با پس زمینه های ایدئولوژیک متفاوت (شیعی، سنی و مسیحی) به انتخاب واژگان متفاوت ولی هماهنگ و همسو بادیدگاه های مذهبی خود در ترجمه دست یافته اند. دراینجا نیز با در نظر گرفتن چند آیه ی استعاری و ترجمه های متفاوت آن از دیدگاه مذاهبی چند، به بررسی نقش ایدئولوژی مترجم در ترجمه و برگردان این آیات می پردازیم؛ به طوری که می دانیم وجود استعاره نیز به عنوان نوعی از مجاز از سوی همه مذاهب قابل قبول نیست و این خود باعث به وجود آمدن گونه گونی و تنوع در ترجمه ی این آیات شده است که می تواند دلیلی محکم و قاطع بر نقش ایدئولوژی و تأثیر آن در این ترجمه ها باشد

ایدئولوژی، ترجمه، استعاره