مهرناز ریاست - مربی پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس
سیدمحسن حسام زاده حجازی - استادریار پژوهش موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
سارا صادقیان - کارشناس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس
احمد حاتمی - کارشناس ارشد پژوهش گیاهشناسی

به منظور انجام مطالعات سیتوژنتیکی بر روی گونه های شبدر، بذر 10 گونه شبدر موجود در استان فارس T.resupinatum, T.hirtum, T.tomentosum, T. campestre, T.dasyurum, T.grandiflorm, T.stellatum, T.lppaceum T.scabrum و T.repens جمع آوری گردید. در این تحقیق از سیستم آنالیز تصویری برای تعیین کاریوتیپ گونه ها استفاده شد و با استفاده از نرم افزار Micromeasure، صفاتی نظیر طول بازوی کوتاه، طول بازوی بلند، طول کروموزوم، نسبت بازوها و شاخص سانترومری مورد محاسبه قرار گرفتند. برای تعیین وضعیت تکاملی گونه ها، پارامترهای تقارن کاریوتیپی نظیر (%TF.A(2), A(1 و DRL محاسبه و کلاس تقارن آنها مشخص گردید. بر اساس جدول دو طرفه Stebbins گونه های T.scabrum, T.stellatum و T. tomentosum دارای مقدار شاخص نامتقارن درون کروموزومی بالایی بودند و در مقایسه با سایر گونه ها که در کلاس 1A قرار گرفتند، سه گونه فوق کلاس 1B را به خود اختصاص دادند. به علاوه این گونه ها از لحاظ %TF نیز دارای کمترین مقدار بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین ژنوتیپ ها از لحاظ کلیه صفات کروموزومی، اختلاف معنی داری در سطح 1% وجود داشت و این بیانگر تنوع کروموزومی در گونه های مورد بررسی است. تجزیه به مؤلفه های اصلی نتایج نشان داد که مؤلفه اول در مجموع 70/89 درصد از کل واریانس را به خود اختصاص داد. با برش دندروگرام حاصل از تجزیه کلاستر به روش UPGMA گونه ها در سه خوشه قرار گرفتند، که گونه های T. campestre و T. resupinatum با کمترین فاصله ژنتیکی (0/13) دارای بیشترین قاربت و گونه های T.campestre و T.dasyurum با بیشترین فاصله ژنتیکی (5/15) دارای کمترین خویشاوندی می باشند.

شبدر، کروموزوم، کاریوتیپ