سپیده باقری - دانشجوی کارشناسی ارشد شیمی، حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه دانشگاه تهران
حسین میرسید حسینی - هیات علمی گروه مهندسی علوم خاک پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

فعالیت های انسانی (نظیر کشاورزی، احتراق زغال سنگ، صنایع و معادن) موجب تجمع قابل توجهی از فلزات کم یاب و شبه فلز در محیط زیست می باشند. آلودگی خاک توسط این آلاینده ها می تواند در منطقه ای نزدیک به معادن و یا به طور گسترده در زمین های کشاورزی (ناشی از آفت کش، علف کش) پخش شده باشند. سورگوم یکی از باارزشترین گیاهان زراعی است که بعد از گندم، برنج، ذرت و جو بیشترین سطح زیر کشت را در بین غلات به خود اختصاص داده است و در بین گراس های یکساله پنجمین گیاه زراعی مهم محسوب می شود. هدف کلی این تحقیق تعیین شاخص های رشدی گیاه سورگوم به عنوان عکس العمل آن در دو نوع خاک آلوده و غیرآلوده به فلزات سنگین می باشد. به این جهت دو نوع خاک با خصوصیات فیزیکوشیمیایی تقریبا یکسان ولی با سطوح آلودگی متفاوت به عناصر سنگین از دو مزرعه مجاور و غیرمجاور به کارخانه صنعتی برداشته شد. آزمایشی بر اساس طرح کاملا تصادفی با دو تکرار در گلخانه تحقیقاتی صورت گرفت. مقایسات میانگین با آزمون t در سطح 1 درصد و برنامه SAS انجام شد. پس از دوره رشد گیاه (هفت هفته) برداشت صورت گرفت. شاخص های ظاهری گیاه اندازه گیری شدند. در غلظت زیاد و کم فلزات در خاک فعالیت های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاهان تغییر می یابد. با این تغییر غلظت فلزات سنگین در خاک، گیاهان واکنش های متفاوتی از خود نشان می دهند. در کشت گیاه در خاک آلوده با دو جنبه رو به رو هستیم: فلزات سنگین بر گیاهان اثرات منفی می گذارند. موجب کاهش رشد آنها در خاک می گردند و یا گیاهان توسط مکانیزم هایی که در مقابل افزایش مواد سمی دارند، موجب سمیت زدایی فلزات از خاک و مانع کاهش رشد می شوند. زیست توده گیاهی سورگوم به شدت تحت تاثیر تغییر غلظت فلزات سنگین در خاک می باشد. تمام شاخص های گیاهی مانند طول، سطح و حجم ریشه، ارتفاع گیاه، وزن تر و خشک ریشه و شاخساره در دو محیط تفاوت معنی داری دارند. تغییر محیط کشت از حالت آاوده به غیر آلوده به طور معنی داری موجب بهبود رشد و زیست توده گیاهی سورگوم می گردد.

آلودگی، فلزات سنگین، سورگوم، شاخص های گیاهی، زیست توده