احسان حق جو - کارشناس ارشد و عضو باشگاه پژوهشگران جوان، اصلاح نباتات، دانشگاه آزاد اسلامی،کرمانشاه، ایران
لیلا قرار خسروشاهی - کارشناس ارشد مهندسی کشاورزی، زراعت، تبریز، ایران
شیرین شجاع چاغروند - کارشناسی ارشد، بیوتکنولوژی، دانشگاه میسور، هند

آزمایش مذکور با هدف مطالعه اثر تنش خشکی بر دوره رشد رویشی، زایشی و سرعت رشد جامعه گیاهی (CGR) نخود درایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم سرارود در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار بر روی 15 ژنوتیپ در دو محیط بدون تنش و تنش خشکی اجرا گردید. در طول فصل رشد و بعد از برداشت از صفات فنولوژی، مورفولوژی و فیزیولوژی یادداشت برداری به عمل آمد. نتایج تجزیه واریانس در شرایط بدون تنش و تنش اختلاف معنی داری را در سطوح احتمال 5% و 1% برای عملکرد دانه و سایر صفات تحت بررسی نشان داد. این بیانگر وجود تنوع ژنتیکی برای صفات فوق در بین ارقام بود که می توان از این تنوع در پیشبرد اهداف اصلاحی و برنامه های اصلاحی بهره جست. رقم بیونیج در شرایط بدون تنش و تنش از بیشترین و کمترین (به ترتیب 1661 و 1065 کیلوگرم در هکتار) عملکرد دانه برخوردار بود. تغییرات وزن خشک و سرعت رشد نسبی (RGR) برگ، اندام زایشی و ساقه در شرایط تنش خشکی و نرمال نشان داد که در شرایط دیم بیشترین وزن خشک برگ مربوط به ژنوتیپ ILC1799 و در شرایط بدون اعمال تنش خشکی مربوط به ژنوتیپ بیونیج بوده است. بیشترین وزن خشک اندام زایشی در ژنوتیپ های ILC1799 و BIVANIJ به ترتیب در شرایط دیم و آبی بدست آمد. در شرایط دیم بیشترین وزن خشک ساقه مربوط به ژنوتیپ AZAD و در شرایط آبی نیز مربوط به ژنوتیپ BIVANIJ بود. تغییرات اندام زایشی در شرایط دیم بیشتر از شرایط نرمال است که این موضوع بیانگر نمو سریع تر اندام زایشی در شرایط دیم است تا قبل از رسیدن به خشکی انتهای فصل فاز زایشی تکمیل گردد. بیشترین کاهش رشد مربوط به برگ ها در شرایط دیم است. سرعت رشد نسبی ژنوتیپ ها در شرایط دیم و آبی نیز متفاوت می باد. سرعت رشد نسبی برخی از ژنوتیپ ها در شرایط دیم نسبت به نرمال اختلاف زیادی نشان داد. سرعت رشد نسبی در شرایط دیم در برگ و اندام زایشی برای تعدادی از ژنوتیپ ها در مرحله دوم منفی شده است، که نشان از روند نزولی رشد در این اندام ها در اثر کاهش رطوبت می باشد.

تنش خشکی، رشد زایشی، رشد رویشی، سرعت رشد جامعه گیاهی (CGR)، نخود