وحیده سلامت - دانشجوی کارشناسی ارشد آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی
علی نجفی نژاد - دانشیار گروه آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان و منابع طبیعی گرگان

آبخیز سالم در بردارنده وضعیت مناسب پوشش گیاهی جهت حمایت از فرآیندهای پویای هیدرولوژی و ژئومورفولوژی در محدوده تغییرات طبیعی آن ها است. پیوستگی و اندازه مناسب اکوسیستم ها و زیستگاههای جانوری و گیاهی و همچنین کیفیت مناسب آب از دیگر خصوصیات آن می باشد. آبخیزها به سیستم های اقتصادی-اجتماعی وابسته اند به این مفهوم که سلامت و رفاه جوامع انسانی، به سلامت و رفاه آبخیزهایی که در آن زندگی می کنند وابسته است و بالعکس. به همین منظور تعیین شاخص هایی که به عنوان یک راهنمای مهم در شناسایی سلامت آبخیزها با درجه اطمینان قابل قبول باشد امری ضروری است. در این مقاله شاخص های مختلفی مورد ارزیابی قرار گرفته و یک درک و بینش کلی از روابط علت و معلولی بین تنش های زیست محیطی ارائه می شود که با توجه به شرایط خاص و اهداف تعیین شده در هر آبخیز می توان از آن ها استفاده نمود. با بررسی های انجام شده در منابع علمی و همچنین مطالعات آبخیزداری انجام شده در تعدادی از آبخیزهای استان گلستان این حقیقت آشکار می شود که با توجه به اهمیت سلامت آبخیز توجه چندانی به آن نشده وهیچ تعریفی از آبخیزسالم ارائه نشده است. مقایسه شاخص های ارزیابی شده در ایالات کالیفرنیا و پورتلند با ویژگی های اندازه گیری شده در استان گلستان نشان می دهد که این ویژگی ها برای ارائه آبخیز سالم کافی نیست و به منظور ارزیابی سلامت آبخیز در این استان شاخص هایی انتخاب شده و معرفی می گردد. تجزیه و تحلیل این شاخص ها راهکاری جدید برای اولویت بندی آبخیزها بوده و می تواند در مدیریت آبخیزها به کار گرفته شود. همچنین با شناسایی آبخیزهای سالم که دارای مزایای زیادی هستند از آن ها محافظت نمود.

اولویت بندی - سلامت آبخیز – شاخص – مدیریت آبخیز