فاطمه نور - کارشناس ارشد خاکشناسی، گروه خاکشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات اهواز
پریسا دانیائی - کارشناس ارشد خاکشناسی، گروه خاکشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات اهواز
مسعود نصری - دکتری آبخیزداری و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردستان

فرسایش خاک یکی از عوامل اصلی در کاهش حاصلخیزی خاک ، انباشت رسوب در آبراه ها،کانال های آبیاری و رودخانها ، کاهش ظرفیت مخازن سدها و آلودگی محیط زیست می باشد. حوضه آبخیز کشور به مساحت 11502 هکتار در استان لرستان می باشد که وقوع فرسایش زیاد در آن قابل ملاحظه بوده، لذا برآورد مقدار رسوب و کمی سازی آن براساس روابط تجربی جهت طرح های حفاظت آب و خاک ضروری می نماید. مدل MPSIAC یکی از این روش های تجربی می باشد که در اکثر حوضه های آبخیز کشور کارایی دارد هدف از تحقیق حاضر برآورد شدت فرسایش و میزان رسوب حوزه کشور با استفاده از مدل تجربی MPSIAC و با استفاده از GIS و کارایی این سیستم در مطالعات فرسایش و رسوب حوضه های آبخیز و در نهایت کاهش حجم رسوبات در سطح حوضه و نهایتاً پشت سدها می باشد. در این تحقیق با استفاده از نقشه پایه و سایر اطلاعات و نقشه های موجود و کنترل موقعیت واحدهای کاری بوسیله دستگاه GPS در طبیعت امتیاز 9 عامل موثر در مدل MPSIAC در هر واحد کاری تعیین و با جمع کردن آن میزان R (درجه رسوبدهی) در هر واحد کاری و با توجه به نسبت مساحت آنها در کل حوضه بدست آمد و در نهایت با قرار دادن میزان R بدست آمده در رابطه مربوط میزان رسوب برآورد گردید. با توجه به نتایج فرمول مورد بررسی در حوضه مورد مطالعه و مقایسه آن با اعداد جدول مربوط به مدل MPSIAC می توان اذعان نمود که حوزه ابخیز کشور از نظر فرسایش و تولید رسوب در وضعیت زیاد قرار داشته و شدت رسوبدهی آن 92 یعنی بین 75-100 می باشد، همچنین از نظر طبقه بندی کیفی فرسایش در کلاس درجه زیاد قرار دارد و اجرای برنامه های حفاظت خاک و آب ضرورت و اولویت داشته و استفاده از اراضی محدودیت زیاد دارد.

فرسایش و رسوب ،حوزه آبخیز کشور، مدل MPSIAC ،سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)