شقایق صفاییان - کارشناسی معماری، موسسه غیرانتفاعی رشد دانش سمنان
فاطمه نجار - کارشناسی معماری، موسسه غیرانتفاعی رشد دانش سمنان

متاسفانه نفوذ نماها، نشانه ها و الگوهای معماری غرب از دوران قاجار تا کنون افول تصاعدی هویت معماری ایرانی را به همراه داشته است. در این راستا فراموشی و عدم شناخت کافی نسبت به کهن الگوها (نشانه ها) در نزد نسل حاضر برهان دیگری بر تقویت اوضاع نابسامان معماری در زمان حال می باشد. برای اصلاح این معضل، کنترل و دور ساختن نمادهای از سنت رهایی یافته در معماری ایرانی، بازشناسی هندسه پنهان و الگوهای بومی – مورد استفاده در آثار معماری گذشتگان – همچون چلیپا به منظور بازآفرینی و استفاده مجدد از ماهیت آن ها مورد توجه قرار گرفته است. حال این سوال پیش می آید که آیا می توان از معماری ایرانی به عنوان معماری نمادین یا معماری نشانه ها نام برد؟ با توجه به اینکه در هر دوره تاریخی، آثار هنری و معماری، هویت و فرهنگ مردم را در قالب اشکال عینی نمایان می سازند، تمرکز خاص این پژوهش بر الگوپذیری از نشانه ها به خصوص فرم چلیپا در بطن معماری ایرانی می باشد. استفاده از اشکال و فرم های نمادین همچون چلیپا در معماری ایرانی راهکاری جهت القاء مفاهیم متاثر از فرهنگ در عمق جامعه بوده است. آثار به جا مانده از هزاره پیش از میلاد تا ظهور اسلام و پس از آن گویای این حقیقت است که فرم چلیپا به عنوان عنصری شاخص در هنر و معماری این دیار نقش ایفا کرده و در متن سامان فضایی و ساختار کالبدی بسیاری از آثار فاخر معماری خودنمایی می کند. در این نوشتار سعی بر آن است که با توجه به دامنه گسترده پیام چلیپا در قرون متمادی، به بررسی نقش این فرم اساطیری در تاریخ معماری ایران پرداخته شود. در این راستا آرامگاه درویش محمود واقع در استان سمنان به عنوان نمونه موردی انتخاب و مطالعات میدانی و کتابخانه ای در رابطه با آن انجام گرفته است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی – تاریخی ساختار پژوهش پیش روی را شکل می دهد.

نشانه، چلیپا، معماری، معنا، فرهنگ، آرامگاه درویش محمود