منصور جهانتیغ - استادیار پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سیستان

هدف از اجرای این پژوهش بررسی وضعیت پوشش گیاهی حاشیه و تاثیر آن بر پایداری کناره های رودخانه هیرمند سیستان می باشد. برای انجام این تحقیق ابتدا با استفاده از نقشه های توپوگرافی، پوشش گیاهی و گزارشات موجود اقدام به جمع آوری آمار و اطلاعات مربوط به تنوع پوشش گیاهی و چگونگی پهنه بندی آن ها در حواشی رودخانه هیرمند گردید. سپس با توجه به تنوع اطلاعات مورد نیاز و به منظور تطبیق نمودن برخی از اطلاعات، مسیر رودخانه اصلی مورد پیمایش قرار گرفت و وضعیت حاشیه آن از نظر تنوع پوشش گیاهی، تیپ غالب آن )درختی و درختچه ای، علفی و بوته ای(، درصد طول دارای پوشش نسبت به اندازه کل رودخانه، حداقل پوشش درختی رودخانه و نواحی فاقد پوشش مشخص شد. همچنین نقشه وضعیت پوشش گیاهی در حاشیه رودخانه مورد مطالعه تهیه گردید. علاوه بر آن میزان و نوع فرسایش رودخانه اندازه گیری و براساس آن پایداری کناره های رودخانه بررسی و رابطه آن با پوشش گیاهی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که تیپ غالب پوشش گیاهی در داخل رودخانه درختچه گز (15 درصد) و کناره های آن را گیاهان بوته ای سالسولا و خارشتر40 درصد تشکیل می دهد که علاوه بر آن گیاهان دیگری از نوع بوته ای و علفی در کناره های آن حضور دارند. براساس اندازه گیری های میدانی 8% این رودخانه تحت تاثیر فرسایش کناره ای قرار گرفته و اثری از فرسایش آبی کف بستر در حاشیه آن دیده نمی شود. همچنین نتایج این پژوهش نشان داد که بین پوشش گیاهی و فرسایش رابطه معکوسی وجود دارد. چنانکه نقاطی که دارای پوشش درختچه ای گز بوده اند، پایداری خود را حفظ و محدوده هایی که پوشش گیاهی بوته ای کمتر از 20 % دارند تحت تاثیر فرسایش قرار گرفته اند. علاوه برآن جاه هایی که دارای گیاه سالسولا هستند بیشتر از خارشتر در مقابل فرسایش مقاومت دارند، بطوریکه 30 ٪و 70 % فرسایش بترتیب در رویشگاه های دو گونه گیاهی خارشتر و سالسولا روی داده است.

پوشش گیاهی، پهنه بندی، رودخانه هیرمند، سیستان، فرسایش کناره ای