بایرام اصلانی - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی درسی دانشگاه خوارزمی
مرجان کیان - استادیار گروه برنامه ریزی درسی دانشگاه خوارزمی

امروزه هر چند جوامع بشری دارای نوعی وفاق اجتماعی و انسجام ملی هستند ولی افراد آن از نظر سنجی، جنسی، شغلی، نژادی، قومی و مذهبی متفاوت از همدیگرند و این تفاوت ها باعث ایجاد گروه های اجتماعی متنوعی در جوامع می شود که پدیده ی هویت قومی یکی از مشخصه های جوامع متنوع فرهنگی امروز است. در چنین جوامعی خرده فرهنگ هایی م تناسب با وضعیت گروه های متنوع هویداست. از سوی دیگر کتاب درسی، ابزاری اساسی در انتقال مفاهیم، اطلاعات، ارزش ها، هنجارها و حتی آموزه های فرهنگی و مذهبی در میان افراد است و در نهایت منجر به شکل گیری شخصیت کودکان و نوجوانان یک جامعه می شود. در این میان، تحلیل محتوای کتاب های درسی با توجه به مقوله هویت قومی ضرورت می یابد تا مشخص شود میزان توجه به مقوله هویت قومی در کتاب های درسی چگونه است. بر این اساس، پژوهش حاضر قصد دارد به تبیین جایگاه مفهوم هویت قومی در کتاب درسی تعلیمات اجتماعی دوره های ابتدایی و راهنمایی در سال تحصیلی 92-91 با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا بپردازد. جامعه آماری شامل کلیه کتاب های درسی تعلیمات اجتماعی دوره تحصیلی عمومی است که به شیوه نمونه گیری هدفمند، کتاب درسی تعلیمات اجتماعی دوره ابتدایی و راهنمایی (شامل 6 کتاب درسی) انتخاب شده اند. داده ها از طریق نرم افزار آماری SPSS نسخه 18 به صورت جداول فراوانی و درصد و مقایسه ی مفهوم هویت قومی بین دو دوره تحصیلی ارائه شده است. یافته ها نشان می دهد مفهوم هویت قومی در کتاب تعلیمات اجتماعی مورد توجه کافی قرار نگرفته است. همچنین مفهوم و جایگاه هویت قومی در بین کتاب درسی تعلیمات اجتماعی دوره ابتدایی و دوره راهنمایی دارای تفاوت معناداری نیست.

هویت قومی، تحلیل محتوا، کتاب درسی، تعلیمات اجتماعی