پیمان یارمحمدزاده - استادیار مدیریت آموزشی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
جواد مصرآبادی - دانشیار روانشناسی تربیتی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

با توجه به اهمیت تنوع قومی در جوامعی با اقوام و نژادهای مختلف و متفاوت، تأثیر آن بر وحد و انسجام و یکپارچگی ملی آشکار و بدیهی است. این مقاله در پی این است که با توجه به ویژگی ها و شرایط حاکم بر دانشگاه های ایران ابعاد هویت قومی و ملی دانشجویان را بررسی نماید. روش پژوهش حاضر پیمایشی بوده و جامعه آماری آن دانشجویان سه قومیت (ترک، لر و کرد) دانشگاه شهید مدنی آذربایجان بودند که در سال تحصیلی 92-91 مشغول به تحصیل بوده اند. با توجه به نبود آمار تفکیکی قومیت ها با درنظر گرفتن تقریبی 7 هزار نفر دانشجو طبق برآورد جدول گ رجسی و مورگان حجم لازم جامعه برابر با 364 نفر محاسبه گردید. روش نمونه گیری این مطالعه گلوله برفی بوده و با احتساب 100 نفر برای هر قومیت حجم نمونه مورد نیاز 400 نفر محاسبه گردید. در این پژوهش برای سنجش هویت قومیتی و ملیتی دانشجویان از یک مقیاس محقق ساخته استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر استفاده شد. نتایج این پژوهش در مورد ابعاد هویت ملی- قومی دانشجویان نشان دهنده نه بعد هویتی بود که بر روی هم 70 درصد از واریانس هویت ملی- قومی دانشجویان را تبیین می کردند. از بین نه بعد هویتی 6 مورد مربوط به مؤلفه قومیت گرایی و 3 مؤلفه مربوط به ملیت گرایی بودند. ابعاد هویت قومی شامل علاقه مندی به نمادهای قومیتی، ارتباط با هم قوم،تعصب قومی، تعصب زبانی، برتری طلبی قومیت و شرمساری از قومیت بودند و همچنین زندگی ملیتی، ارتباط با غیر هم قوم و تعصب ملی از ابعاد هویت ملی بودند. دیگر نتایج نشان داد که میانگین های دانشجویان به طور معناداری در مؤلفه های هویت قومی بالاتر از مؤلفه های هویت ملی است. در ادامه تلویحات کاربردی و محدودیت های این پژوهش مورد بحث قرار گرفته شده است.

هویت قومی، هویت ملی، جهانی شدن، دانشجویان