حسین حیدری شریف آباد - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال

ایران کشوری مستعد به خشکی و خشکسالی است و میزان خسارت وارده در اثر این خطر طبیعی رو به افزایش است. . بهره برداری بی رویه از منابع آب منجر به کاهش سرانه آب موجود گردیده است در 50 سال قبل که جمعیت کشور 19 میلیون نفر بود میزان سرانه آب حدود 7000 مترمکعب در سال بود در حالی که امروز با 70 میلیون نفر سکنه میزان سرانه آب به ک متر از 1900 مترمکعب در سال رسیده است . با توجه به میزان رشد جمعیت سرانه آب تا سال 2025 به حدود 1400 مترمکعب در سال خواهد رسید . کمبود آب و خشکسالی از بزرگترین چالش هایی می باشند که توسعه کشاورزی کشور در حال و آینده با آن مواجه خواهد بود . برآورد نیازهای غذایی نشان می دهند که اگر اقداماتی در جهت الگوهای مناسب کشت ، افزایش راندمان آبیاری ، کاهش ضایعات پس از برداشت محصول ، مدیریت مناسب اراضی و علاوه بر تمام این موارد ، اگر استراتژی مناسب برای مدیریت آب و آمادگی کاهش اثرات خشکسالی در بخش کشاورزی اتخاذ نشود، پتانسیل های آب و زمین نیازهای غذایی کشور را تامین نمی کند. با توجه به برآوردهای موجود ، خسارت خشکسالی به بخش کشاورزی در سال 1380 حدود 2/5 میلیارد دلار بوده است . خسارت عمده خشکسالی به علت کاهش / میلیارد دلار و در سال 1379 حدود 1/7 از کشاورزی حدود 12 درصد بود . همچنین وقوع (GDP) فعالیت های کشاورزی و تولید ناخالص داخلی خشکسالی در اقتصاد کشور از طریق کمبود عرضه مواد خام برای صنایع و کمبود تقاضا برای تولیدات صنعتی به علت کاهش تولید در بخش کشاورزی بود . . خشکسالی بر میزان تقاضای نهاده های کشاورزی مانند کود ، سم ،ماشین آلات، اعتبارات و. . . . تاثیر داشت. علاوه بر این، خشکسالی بر منابع آب، جنگل، مرتع و سایر منابع طبیعی به شدت تاثیرگذار بود . استراتژی تلفیق مدیریت آب و مدیریت خشکسالی برای بخش کشاورزی ، مشارکت دستگاه های مختلف را می طلبد. استراتژی مرتبط با جبران اثرات خشکسالی با مدیریت و برنامه ریزی استراتژیک آب مرتبط می باشد که شامل دو نوع اقدام است که هر دو برای کاهش کوتاه مدت و طولانی مدت خشکسالی برنامه ریزی می شود. اقدامات بلند مدت به کاهش آسیب پذیری سیست م های عرضه آب در بخش کشاورزی منجر می شود. . افزایش ذخیره آب با استفاده از تکنو لوژی های مناسب و تغذیه مجدد آب های زیر زمینی مثال هایی از این اقدامات بلند مدت می باشند. اقدامات کوتاه مدت شامل اجرای برنامه حوادث غیرمترقبه هستند . برنامه ریزی استفاده از منابع آب بایستی بر اساس اصول مدیریت عرضه ، مدیریت تقاضا و به منظور حداقل رساندن خسارت خشکسالی باشد . در بخش کشاورزی ، حفظ آب و خاک یک استراتژی عمده به منظور مدیریت خشکسالی و حداقل رساندن تاثیرات آن می باشد. استفاده از آبیاری تحت فشار ، کشت گیاهانی که که به آب زیادی نیاز ندارند ، مهار عل ف های هرز که با گیاهان زراعی و باغی جهت دستیابی به آب و مواد غذایی رقابت می کنند ، . قیمت گذاری آب و استفاده مجدد از آ ب های هرز موجب حفظ آب م یشود. آبیاری تکمیلی با استفاده از منابع آ ب های زیرزمینی در ترکیب با آب بارندگی نقش مهمی را در افزایش و تثبیت عملکرد در سیستم های زراعی در اراضی خشک دارد . روش صحیح آمادگی مقابله با خشکسالی بایستی توانمندی کشاورزان را در نظر بگیرد . استفاده از گیاهان مقاوم به خشکی ، کشت به موقع ، خاک ورزی و کود دهی ، استفاده مناسب از آب ، افزایش عملکرد و بهبود کیفیت محصول ، کاهش ضایعات پس از برداشت بایستی مورد تاکید و توجه قرار گیرد . . اعطای وام و بیمه خشکسالی، کشاورزان را به انجام مدیریت صحیح در شرایط بحرانی اقلیمی توانمند می سازد. در سیستم کشاورزی پایدار، استفاده مناسب از آب و زمین در قالب استراتژی ملی آمادگی مقابله با خشکسالی امکان پذیر می باشد.

استراتژی خشکسالی، کاهش خسارت، کمبود آب و بخش کشاورزی