فرخ نوری - کارشناس ارشد زراعت و معاون آموزشی مجتمع آموزش جهاد کشاورزی کردستان
حجت اله مظاهری لقب - استادیار دانشگاه بوعلی سینا همدان
خسرو محمدی - دانشجوی دکتری زراعت دانشگاه تربیت مدرس تهران

زراعت آفتابگردان به عنوان گیاهی متحمل به خشکی در شرایط خشک و نیمه خشک ایران از اهمیت بالائی برخودار است . از طرفی متوسط عملکرد استانی به دلیل شرایط اقلیمی خاص منطقه و تنش های خشکی وارده در طول فصل رشد و خصوصا مراحل حساس رشدی گیاه بسیار پایین می باشد و این در حالی است که استان پتانسیل بالایی را به لحاظ منابع آبی ، مجاورت وسعت بالای اراضی دیم به حاشیه رودخانه ها و امکان مدیریت بهینه آب در این اراضی و رفع اثرات تنش های خشکی دارا می باشد. به منظور تعیین حساس ترین مرحله رشدی گیاه به لحاظ نیاز آبی و در نتیجه یافتن بهترین زمان آبیاری به لحاظ کاهش معنی دار اثرات تنش خشکی و به تبع آن افزایش عملکرد ک می وکیفی محصول آفتابگردان در اراضی دیم استان کردستان با اعمال مدیریت بهینه آبیاری (حداقل یک بار آبیاری به روش آبیاری تکمیلی )، سه رقم آفتابگردان دیم (آرماویرسکی، آرماویرس و رکورد ) در سه سطح آبیاری تکمیلی (بدون آبیاری (شاهد)، یکبار آبیاری تکمیلی در زمان گلدهی، یکبار آبیاری تکمیلی در زمان دانه بندی) و در یک طرح آزمایشی فاکتوریل 3*3 در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار مورد مطالعه قرار گرفتند . صفات مورد مطالعه شامل عملکرد دانه ، درصد روغن ، قطر طبق و وزن هزار دانه بودند . نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که اعمال یک بار آبیاری تکمیلی در سطح 1% بر کلیه صفات اثر معنی دار نسبت به دو سطح آبیاری تکمیلی داشت.آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی باعث افزایش معنی دار کلیه صفات مورد مطالعه غیر از صفت وزن هزار دانه شد. اثر آبیاری تکمیلی در مرحله دانه بندی باعث افزایش معنی دار وزن هزار دانه شد . ارقام از نظر صفت قطر طبق و وزن هزار دانه در سطح 1% اختلاف معنی دار داشتند بطوریکه بیشترین قطر طبق و وزن هزار دانه را به ترتیب ارقام رکورد (10.525 سانتی متر ) و آرماویرس (38.66 گرم) دارا بودند. اثر متقابل رقم و زمان آبیاری فقط از لحاظ صفت قطر طبق و وزن هزار دانه به ترتیب در سطح 1% و 5% معنی دار بود.

آفتابگردان، آبیاری تکمیلی، عملکرد دانه، اجزای عملکرد و درصد روغن